Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach XXX?

Buntéacs
tá an bealach aimhréidhteach

Téacs caighdeánach
tá an bealach aimhréidh

Béarla
the road is difficult, uneven

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 2

Buntéacs
eadar thú 's leas

Téacs caighdeánach
idir thú is leas

Béarla
between you and the horizon, silhouetted against the sky

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 5

Buntéacs
bhí a gháir gach aon áit ó Loch Súilighe go bruach an Easa Ruaidh

Téacs caighdeánach
bhí a gháir gach aon áit ó Loch Súilí go bruach an Easa Rua

Béarla
he was the talk of Donegal (from north to south)

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 5

Buntéacs
ar fud thrí bpobal

Téacs caighdeánach
ar fud trí phobal

Béarla
throughout The Rosses, Gweedore, and Cloghaneely,

Téamaí
Teaghlach – muintir – pobal, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 5

Buntéacs
an dá fhearsaid

Téacs caighdeánach
an dá fhearsaid

Béarla
the two crossing points (which marked the borders of the Rosses, Gaoth Dobhair and Gaoth Beara)

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 5

Buntéacs
ní rabh aon teach sna Rosaibh ion-churtha leis

Téacs caighdeánach
ní raibh aon teach sna Rosa inchurtha leis

Béarla
there was no other house in the Rosses comparable to it

Téamaí
Teach agus baile, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 5

Buntéacs
“ Suipín an Iolair “ an t-ainm a bhí ar a’ laftán seo

Téacs caighdeánach
“Suipín an Iolair” an t-aimn a bhí ar an laftán seo.

Béarla
this ledge was called the Eagles Eyrie

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 6

Buntéacs
dhéanfadh sé ciolar chiot de laoch Rann na Feirste

Téacs caighdeánach
dhéanfadh sé ciolar chiot de laoch Rann na Feirste

Béarla
he’d make mincemeat of Rann na Feirste’s hero

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Tréithe daonna, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 8

Buntéacs
ar na gaobhair

Téacs caighdeánach
ar na gaobhair

Béarla
about, in the vicinity

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 9

Buntéacs
ó Neamh go hÁrann

Téacs caighdeánach
ó neamh go hÁrainn

Béarla
from all arts and parts

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 9

Buntéacs
níor tugadh dh’ainm i Ros na Searrach air le linn a laghad ná a mhéid’ acht Murchadh Dubh

Téacs caighdeánach
níor tugadh d’ainm i Ros Searrach air le linn a laghad ná a mhéide ach Murchadh Dubh

Béarla
he was known all his days in Ros Searrach as Murchadh Dubh

Téamaí
Aimsir agus am, Cúinsí pearsanta, Corp - baill agus cuma fhisiciúil, Teaghlach – muintir – pobal, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 10

Buntéacs
eadar a’ dá fhearsaid

Téacs caighdeánach
idir an dá fhearsaid

Béarla
between Gaoth Dobhair and Gaoth Beara (borders of the Rosses)

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 11

Buntéacs
brablach

Téacs caighdeánach
brablach

Béarla
rubble, poor stony land

Téamaí
Talmhaíocht, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 12

Buntéacs
ar bhruach na díge

Téacs caighdeánach
ar bhruach na díge

Béarla
on the side of the ditch

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 13

Buntéacs
líonán

Téacs caighdeánach
líonán

Béarla
a submerged reef

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 17

Buntéacs
glas-stócach as an chearn ab iargúlta den tír

Téacs caighdeánach
glas-stócach as an chearn ab iargúlta den tír

Béarla
a wet-behind-the-ears youth from the most isolated area of the country

Téamaí
Tréithe daonna, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Leathanach 17

Buntéacs
na fargáin

Téacs caighdeánach
na fargáin

Béarla
the steep slopes with ledges

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 18

Buntéacs
oitreach

Téacs caighdeánach
oitir

Béarla
submerged sandbank

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 19

Buntéacs
sgealpaigh

Téacs caighdeánach
scailp

Béarla
a cleft in rock

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 20

Buntéacs
oitir

Téacs caighdeánach
oitir

Béarla
a submerged sandbank

Téamaí
Farraige, Seoltóireacht agus bádóireacht, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 21

Buntéacs
ceann an iomaire

Téacs caighdeánach
ceann an iomaire

Béarla
at the end of the drill, ridge

Téamaí
Talmhaíocht, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 22

Buntéacs
aithghiorra na gcnoc

Téacs caighdeánach
aicearra na gcnoc

Béarla
the mountain shortcut

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Taisteal agus imirce

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 23

Buntéacs
sgealpaigh

Téacs caighdeánach
scailpeach

Béarla
a fissure, gap, in rocks

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Talmhaíocht

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 26

Buntéacs
dá rúsgadh fríd greallachaí an chladaigh

Téacs caighdeánach
á rúscadh fríd ghreallacha an chladaigh

Béarla
poking about in beach puddles

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 27

Buntéacs
ag iascaireacht garbhánach

Téacs caighdeánach
ag iascaireacht garbhánach

Béarla
fishing for sea bream

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Bia agus deoch, Farraige, Obair agus ceardaíocht, Seoltóireacht agus bádóireacht, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 28

Buntéacs
Na Mic-Á-Gorra

Téacs caighdeánach
Na Mic Ó gCorra

Béarla
The Stags Rocks, Cruit Island

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 28

Buntéacs
Bhí cuid Iolar na Róimhe ar an árdan seo lá den tsaol

Téacs caighdeánach
bhí cuid Iolar na Róimhe ar an ardán seo lá den tsaol

Béarla
the Roman Eagles were on this hill once

Téamaí
Béaloideas agus seanchas, Aimsir agus am, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 29

Buntéacs
na fargáin

Téacs caighdeánach
na fargáin

Béarla
the steep slopes with ledges (terraces)

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 33

Buntéacs
an tEargal ag tógáil a chinn go haerach os cionn na codach eile

Téacs caighdeánach
an tEargal ag tógáil a chinn go haerach os cionn na coda eile

Béarla
Errigal lifting its head proudly above all others

Gnéithe teanga
Nath, Meafar

Leathanach 33

Buntéacs
agus loinnir bhuírua ann le linn luí na gréine

Téacs caighdeánach
agus loinnir bhuírua ann le linn luí na gréine

Béarla
and a yellowish-red glow as the sun goes down

Téamaí
Aimsir agus am, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 35

Buntéacs
d’amharc sí sna ceithre hairde fichead

Téacs caighdeánach
d’amharc sí sna ceithre hairde fichead

Béarla
she looked in all directions

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 35

Buntéacs
béinleic

Téacs caighdeánach
béillic

Béarla
a flat stone with a cavity underneath

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 39

Buntéacs
faoi thom an droighin

Téacs caighdeánach
faoi thom an draighin

Béarla
under the blackthorn bush

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Talmhaíocht, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 43

Buntéacs
castar na daoine ar a chéile, is ní chastar na cnoic ná na sléibhte

Téacs caighdeánach
castar na daoine ar a chéile, is ní chastar na cnoic ná na sléibhte

Béarla
it’s a small world, if one moves around

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Iompar agus caidrimh, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Leathanach 44

Buntéacs
tuisliughadh

Téacs caighdeánach
tuisle

Béarla
a trip, stumble

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Farraige, Corp - baill agus cuma fhisiciúil, Iompar agus caidrimh, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 44

Buntéacs
dóirling

Téacs caighdeánach
duirling

Béarla
a stony beach

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 44

Buntéacs
le mochéirí na gréine

Téacs caighdeánach
le mochéirí na gréine

Béarla
with the rising sun

Téamaí
Aimsir agus am, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Meafar

Leathanach 46

Buntéacs
le luí faoi

Téacs caighdeánach
le luí faoi

Béarla
in order to sail to the lee (i.e. of the reef etc)

Téamaí
Seoltóireacht agus bádóireacht, Farraige, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 48

Buntéacs
leathach

Téacs caighdeánach
leathach

Béarla
broad seaweed, sea-wrack

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Farraige, Talmhaíocht, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 49

Buntéacs
ar léana an bhriste

Téacs caighdeánach
ar léana an bhriste

Béarla
on the battle field

Téamaí
Míleata, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 49

Buntéacs
bachta

Téacs caighdeánach
bachta

Béarla
a turf bank

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 50

Buntéacs
cloiche dóirlinge

Téacs caighdeánach
clocha duirlinge

Béarla
pebbles

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 50

Buntéacs
ar ghruaimhín a’ bhealaigh mhóir

Téacs caighdeánach
ar ghruaimhín an bhealaigh mhóir

Béarla
on the grassy verge by the roadside

Téamaí
Taisteal agus imirce, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 50

Buntéacs
oitir

Téacs caighdeánach
oitir

Béarla
a sandbank

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 52

Buntéacs
dóirlín

Téacs caighdeánach
duirling

Béarla
a stony beach

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 57

Buntéacs
chan i mbaile achan bó

Téacs caighdeánach
chan i mbaile achan bó

Béarla
in any common or garden place

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 57

Buntéacs
panc

Téacs caighdeánach
panc

Béarla
a fairground

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Talmhaíocht, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 60

Buntéacs
ní ba deise do

Téacs caighdeánach
ní ba deise do

Béarla
closer, nearer to

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 60

Buntéacs
áit inteacht i lár báire

Téacs caighdeánach
áit éigin i lár báire

Béarla
somewhere in between

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 60

Buntéacs
castar na daoine ar a chéile, 's ní chastar na cnuic nó na sléibhte

Téacs caighdeánach
castar na daoine ar a chéile, is ní chastar na cnoic ná na sléibhte

Béarla
it’s a small world , if one moves around

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Leathanach 61

Buntéacs
fiche míle, má d’fhan sé air

Téacs caighdeánach
fiche míle, má d’fhan sé air

Béarla
twenty miles, if not more

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 61

Buntéacs
Is glas na cnuic i bhfad uainn

Téacs caighdeánach
is glas na cnoic i bhfad uainn

Béarla
far away hills are green. the grass is always greener on the other side.

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Taisteal agus imirce, Cúinsí pearsanta, Cúinsí sóisialta, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Leathanach 63

Buntéacs
dreach deileoir ar an saoghal

Téacs caighdeánach
dreach dearóil ar an tsaol

Béarla
a bleak look on life

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 66

Buntéacs
nuair a chuir sé sealán smacht ar Éirinn

Téacs caighdeánach
nuair a chur sé sealán smachta ar Éirinn

Béarla
when he put all of Ireland under his control

Téamaí
Míleata, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Cúinsí sóisialta, Dlí - ceartas - pionós, Stair

Gnéithe teanga
Samhail, Meafar, Sofhriotal

Leathanach 67

Buntéacs
ba ghlas na cnoic i bhfad uait, ach má ba ghlas níorbh fhéarmhar

Téacs caighdeánach
ba ghlas na cnoic i bhfad uait, ach má ba ghlas níorbh fhéarmhar

Béarla
far off hills were green, but not grassy (i.e.didn’t live up to expectations)

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Taisteal agus imirce, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Seanfhocal, Samhail

Leathanach 71

Buntéacs
gealach na gconnlach

Téacs caighdeánach
gealach na gcoinleach

Béarla
the harvest moon

Téamaí
Talmhaíocht, Aimsir agus am, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 71

Buntéacs
ar na gaobhair

Téacs caighdeánach
ar na gaobhair

Béarla
in the vicinity

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 72

Buntéacs
cuireadh an cluithche leis na h-Ultaigh

Téacs caighdeánach
cuireadh an cluiche leis na hUltaigh

Béarla
the Ulstermen won

Téamaí
Caithimh aimsire – cluichí – spóirt, Iompar agus caidrimh, Míleata, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Samhail

Leathanach 73

Buntéacs
i mBaile na Banríona

Téacs caighdeánach
i mBaile na Banríona

Béarla
in Queenstown, Cobh, Co.Chorcaí

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Taisteal agus imirce

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 73

Buntéacs
ag cróigeadh mhónadh i n-urlár bachta

Téacs caighdeánach
ag gróigeadh mhóna in urlár bachta

Béarla
footing turf in the floor of a bog

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 74

Buntéacs
char dhadaí caisleán ná pálás rí lena taobh

Téacs caighdeánach
char dhada caisleán ná pálás rí lena taobh

Béarla
there was little difference between a kings castle or palace compared to her (an long)

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Teach agus baile, Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 74

Buntéacs
bhí steall mhór tráighte an t-am seo aige

Téacs caighdeánach
bhí steall mhór tráite an t-am seo

Béarla
the tide had gone out quite far by now

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 75

Buntéacs
greallógaí

Téacs caighdeánach
greallóga

Béarla
muddy pools

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 76

Buntéacs
ar na gaobhair

Téacs caighdeánach
ar na gaobhair

Béarla
in the vicinity, nearby

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 76

Buntéacs
bhuail sí cnap oighreoige

Téacs caighdeánach
bhuail sí cnap oighreoige

Béarla
she hit an iceberg

Téamaí
Farraige, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Seoltóireacht agus bádóireacht, Taisteal agus imirce

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 76

Buntéacs
laetha na reiabhaighe

Téacs caighdeánach
laethanta na riabhaí

Béarla
spell of cold weather at the end of March (or, variably, at beginning of April

Téamaí
Aimsir agus am, Béaloideas agus seanchas, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 78

Buntéacs
gan aon sgéal ó Neamh go hÁrainn nach mbíodh aicí

Téacs caighdeánach
gan aon scéal Ó Neamh go hÁrainn nach mbíodh aici

Béarla
she knew stories from anywhere, the world over

Téamaí
Béaloideas agus seanchas, Ceol agus filíocht, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Meafar, Samhail, Nath, Meafar, Samhail, Nath

Leathanach 81

Buntéacs
ó Ghaoth Dobhair go Gaoth Beara

Téacs caighdeánach
ó Ghaoth Dobhair go Gaoth Beara

Béarla
one end of the Rosses to the other

Gnéithe teanga
Samhail, Nath

Leathanach 83

Buntéacs
is glas iad na cnuic i bhfad uainn

Téacs caighdeánach
is glas iad na cnoic i bhfad uainn

Béarla
far away hills are green

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Leathanach 86

Buntéacs
teacht dheirg a’ dá néall

Téacs caighdeánach
teacht dhearg an dá néal

Béarla
at the first flush of dawn

Téamaí
Aimsir agus am, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Samhail, Nath

Leathanach 86

Buntéacs
go mbeidh an totán i mbárach ann

Téacs caighdeánach
go mbeidh an tútán amárach ann

Béarla
that the conflagration will begin tomorrow

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Meafar

Leathanach 94

Buntéacs
nach bhfuil a’ saoghal ag éirighe leis i Meiricea

Téacs caighdeánach
nach bhfuil an saol ag éirí leis i Meiriceá

Béarla
that things aren’t going well for him in America

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí pearsanta, Obair agus ceardaíocht, Taisteal agus imirce, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Samhail

Leathanach 95

Buntéacs
amuigh ar tír mór

Téacs caighdeánach
amuigh ar tír mór

Béarla
on the mainland

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 95

Buntéacs
cuibhreann siogail

Téacs caighdeánach
cuibhreann seagail

Béarla
a field of rye

Téamaí
Talmhaíocht, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 96

Buntéacs
nuair a ba gheall le tír í

Téacs caighdeánach
nuair ba gheall le tír í

Béarla
when she (Ireland) was a great country

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Stair, Aimsir agus am, Cúinsí sóisialta, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 100

Buntéacs
bun na gaoithe

Téacs caighdeánach
bun na gaoithe

Béarla
the source of the wind, direction the wind was coming from

Téamaí
Aimsir agus am, Seoltóireacht agus bádóireacht, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 100

Buntéacs
Is glas na cnuic i bhfad uainn

Téacs caighdeánach
is glas na cnoic i bhfad uainn

Béarla
far away hills are green.

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Mothúcháin, Taisteal agus imirce, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Sofhriotal, Seanfhocal

Leathanach 105

Buntéacs
bhí fánaidh leis a’ tsruth mar bhéadh sé a’ tuitim anuas le malaidh

Téacs caighdeánach
bhí fána leis an tsruth mar a bheadh sé ag titim anuas le mala

Béarla
the current was running as if it were sweeping downhill

Téamaí
Farraige, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Meafar

Leathanach 105

Buntéacs
agus tréan córach linn

Téacs caighdeánach
agus tréan córa linn

Béarla
we had a strong wind (helping us)

Téamaí
Aimsir agus am, Farraige, Seoltóireacht agus bádóireacht, Taisteal agus imirce, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 110

Buntéacs
castar na daoine ar a chéile is ní chastar na cnuic ná na sléibhte

Téacs caighdeánach
castar na daoine ar a chéile is ní chastar na cnoic ná na sléibhte

Béarla
it’s a small world (if one moves around)

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Taisteal agus imirce, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Leathanach 112

Buntéacs
mar bheadh réalt a’ bléasgadh

Téacs caighdeánach
mar a bheadh réalta ag pléascadh

Béarla
like an exploding star

Gnéithe teanga
Samhail

Leathanach 113

Buntéacs
Tá sé mar bheitheá do sheasamh taobh amuigh dhe imeall coilleadh agus gan isteach uait acht a’ dorchadas. Acht má shiubhaileann tú isteach giota beag tchífe tú giota beag eile rómhat. Go dtí sa deireadh go dtí go ndéana tú do bhealach trasna na coilleadh go taobh thall. Rud nach ndéanfá choidhche fad is sheasóchthá ar an imeall a’ feitheamh le solus.

Téacs caighdeánach
Tá sé mar a bheifeá i do sheasamh taobh amuigh d’ imeall coille agus gan isteach uait ach an dorchadas. Ach má shiúlann tú isteach giota beag chífidh tú giota beag eile romhat. …. go dtí go ndéanfaidh tú do bhealach trasna na coille go taobh thall. Rud nach ndéanfá choíche fad is a sheasfá ar an imeall ag feitheamh le solas

Béarla
it's as if you were standing outside the edge of a wood with nothing other than darkness stretching before you into the interior … if you walk in a bit, however, you'll see a little bit more in front of you … until finally you make your way across the wood to the other side ... something that you'd never achieve as long as you stood on the edge waiting for light

Téamaí
Mothúcháin, Iompar agus caidrimh, Ainmhithe agus plandaí, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 114

Buntéacs
bhain Nuala Ní Néill as Tír Eoghain a’ bláth den iomlán aca

Téacs caighdeánach
bhain Nuala Ní Néill as Tír Eoghain an bláth den iomlán acu

Béarla
N from Tyrone outshone them all

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch, Samhail

Leathanach 117

Buntéacs
trioblóid na Sasana, sin áiméar na hÉireann

Téacs caighdeánach
trioblóid Shasana, sin áiméar na hÉireann

Béarla
England’s difficulty is Ireland’s opportunity

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Stair, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 117

Buntéacs
d’imthigh an diabhal ar mhná lóistín Bhaile Átha Cliath

Téacs caighdeánach
d’imigh an diabhal ar mhna lóistín Bhaile Átha Cliath

Béarla
the Dublin landladies have gone to the dogs

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Teach agus baile

Gnéithe teanga
Nath, Meafar

Leathanach 118

Buntéacs
ar son na Fódla

Téacs caighdeánach
ar son na Fódla

Béarla
for Ireland’s sake

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 121

Buntéacs
mur’ beidh go bhfuil sé a’ líonadh

Téacs caighdeánach
murab é go bhfuil sé ag líonadh

Béarla
if it wasn’t for the tide coming in

Téamaí
Aimsir agus am, Farraige, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Samhail

Leathanach 121

Buntéacs
eadar mé is léas

Téacs caighdeánach
idir mé is léas

Béarla
silhouetted against the sky

Téamaí
Corp - baill agus cuma fhisiciúil, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 122

Buntéacs
coraidh ghraibhéil

Téacs caighdeánach
cora gairbhéil

Béarla
a gravel pit

Téamaí
Obair agus ceardaíocht, Talmhaíocht, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 123

Buntéacs
ní raibh gléas teite ag na Highlanders

Téacs caighdeánach
ní raibh gléas teite ag na Highlanders

Béarla
the Highlanders had no means of escape, nowhere to run

Téamaí
Míleata, Iompar agus caidrimh, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 125

Buntéacs
tá an fhairrge ag iomchur craicinn

Téacs caighdeánach
tá an fharraige ag iompar craicinn

Béarla
the surface of the sea is smooth (even though it may be swelling heavily)

Téamaí
Farraige, Seoltóireacht agus bádóireacht, Aimsir agus am, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Meafar, Samhail

Leathanach 131

Buntéacs
tá sí ris

Téacs caighdeánach
tá sí ris

Béarla
it is (has come) into view

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 134

Buntéacs
ní fhanann muir le fear sotail

Téacs caighdeánach
ní fhanann muir le fear sotail

Béarla
time and tide wait for no man

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Aimsir agus am, Farraige, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Leathanach 143

Buntéacs
a gnás féin ag gach tír agus ag gach dúithche

Téacs caighdeánach
a gnás féin ag gach tír agus ag gach dúiche

Béarla
when in Rome do as the Romans do, each to their own

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh, Taisteal agus imirce, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 151

Buntéacs
sgreabán

Téacs caighdeánach
screabán

Béarla
a light stony patch of land

Téamaí
Talmhaíocht, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 151

Buntéacs
áit nach rabh fosgadh toir nó toim

Téacs caighdeánach
an áit nach raibh foscadh toir nó toim aige

Béarla
a place devoid of shelter from bush or shrub

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 152

Buntéacs
bealach uaigneach

Téacs caighdeánach
bealach uaigneach

Béarla
a solitary, lonely, eerie, lonesome road

Téamaí
An t-osnádúr, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 152

Buntéacs
an bealach is uaignighe istuigh igConndae Dhún na nGall

Téacs caighdeánach
an bealach is uaigní istigh i gContae Dhún na nGall

Béarla
the most solitary, lonely road in Co. Donegal

Téamaí
An t-osnádúr, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 153

Buntéacs
fá n-a h-imlibh

Téacs caighdeánach
fá na himill

Béarla
around its edges, banks

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 153

Buntéacs
gan oiread is dlaoidheóg de néall

Téacs caighdeánach
gan oiread is dlaíóg de néal

Béarla
without as much as a wisp of cloud

Téamaí
Aimsir agus am, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Samhail, Nath

Leathanach 154

Buntéacs
sgrath luinge

Téacs caighdeánach
scraith loinge

Béarla
surface of quagmire, sinking sand

Téamaí
Corp - baill agus cuma fhisiciúil, Béaloideas agus seanchas, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Corp - baill agus cuma fhisiciúil, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 154

Buntéacs
eal go hioscadaí, seal go hascallaí

Téacs caighdeánach
seal go hioscaidí, seal go hascaillí

Béarla
sometimes up to the knees sometimes to the armpits, (in storytelling formula) through all manner of terrain

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 154/5

Buntéacs
5. sna ceithre háirde fichead

Téacs caighdeánach
sna ceithre hairde fichead

Béarla
in all directions

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 155

Buntéacs
a’ cur bala ar a’ bhealach

Téacs caighdeánach
ag cur baile ar an bhealach

Béarla
repairing the road

Téamaí
Obair agus ceardaíocht, Taisteal agus imirce, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 156/7

Buntéacs
7. ...iad i n-eolas gach líonáin is gach builge

Téacs caighdeánach
iad in eolas gach líonáin is gach boilge

Béarla
they knew every submerged reef and rock

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 158

Buntéacs
bachtaí páighe

Téacs caighdeánach
bachtaí pá

Béarla
turf banks that could be rented

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Talmhaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 159

Buntéacs
a’ caileantóracht na h-aimsire

Téacs caighdeánach
ag caileantóireacht na haimsire

Béarla
forecasting the weather

Téamaí
Aimsir agus am, Béaloideas agus seanchas, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 171

Buntéacs
faoi bhéinn-leic

Téacs caighdeánach
faoi bhéillic

Béarla
in a rock cavern

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 176

Buntéacs
beidh cóir ‘un a’ bhaile linn

Téacs caighdeánach
beidh cóir chun an bhaile linn

Béarla
we will have a favourable homeward wind

Téamaí
Farraige, Seoltóireacht agus bádóireacht, Aimsir agus am, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Nath, Samhail

Leathanach 179

Buntéacs
stiúradh tirim a thabhairt díthe

Téacs caighdeánach
stiúradh tirim a thabhairt di

Béarla
to steer a course for dry land

Téamaí
Seoltóireacht agus bádóireacht, Farraige, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 180

Buntéacs
go raibh an spéir mar bheadh eangach gheal ann a mbeadh mogaill mhiona uirthí

Téacs caighdeánach
go raibh an spéir mar a bheadh eangach gheal ann a mbeadh mogaill mhiona uirthi

Béarla
that the sky was like a bright net, with fine mesh

Téamaí
Aimsir agus am, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Meafar

Leathanach 181

Buntéacs
ní leaighfidh an sneachta mise ach oiread leat féin

Téacs caighdeánach
ní leáfaidh an sneachta mise ach oiread leat féin

Béarla
the snow will melt neither of us

Téamaí
Aimsir agus am, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 181

Buntéacs
ráthach shneachta

Téacs caighdeánach
ráth sneachta

Béarla
a snowdrift

Téamaí
Aimsir agus am, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 181

Buntéacs
a’ gabháil thart le himeall coilleadh

Téacs caighdeánach
ag gabháil thart le himeall coille

Béarla
going around the edge of a wood

Téamaí
Taisteal agus imirce, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 182

Buntéacs
chuir mé a raibh sa relig fá bhrígh na guidhe

Téacs caighdeánach
chuir mé a raibh sa reilig faoi bhrí na guí

Béarla
I included everyone in the cemetery in the prayer

Téamaí
Beannachtaí agus mallachtaí, Reiligiún agus creideamh, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 183

Buntéacs
beidh tráigh mhaith ann

Téacs caighdeánach
beidh trá mhaith ann

Béarla
the tide will be far out

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 183

Buntéacs
sreanghthacha dealgacha

Téacs caighdeánach
sreanga deilgneacha

Béarla
barbed wire

Téamaí
Obair agus ceardaíocht, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 186

Buntéacs
b’fhada liom nó go dtéighinn isteach arais go bhfuighinn oidhche eile sgéalaidheacht

Téacs caighdeánach
b’fhada liom nó go dtéinn isteach ar ais go bhfaighinn oíche eile scéalaíochta

Béarla
I couldn’t wait to go back for another night of storytelling

Téamaí
Béaloideas agus seanchas, Caithimh aimsire – cluichí – spóirt, Ceol agus filíocht, Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh, Teach agus baile, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 189

Buntéacs
… agus na buanaidhthe a b’fhearr sna Rosaibh ar a’ mheithil

Téacs caighdeánach
… agus na buanaithe ab fhearr sna Rosa ar an mheitheal

Béarla
… with the best reapers in the Rosses were in the turf-cutting group

Téamaí
Talmhaíocht, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 195

Buntéacs
bachtaí

Téacs caighdeánach
bachtaí

Béarla
turf-banks

Téamaí
Obair agus ceardaíocht, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Talmhaíocht

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 199

Buntéacs
go hur an átha

Téacs caighdeánach
go hur an átha

Béarla
to the edge of the ford

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 200

Buntéacs
líonán

Téacs caighdeánach
líonán

Béarla
a submerged reef

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 201

Buntéacs
caslaigh

Téacs caighdeánach
casla

Béarla
a small harbour

Téamaí
Farraige, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 201

Buntéacs
sgrublach a’ bhaile

Téacs caighdeánach
scroblach an bhaile

Béarla
the local riff-raff, rabble

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh, Teach agus baile, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 201

Buntéacs
tá bárr na snáthaide i gcomhnuidhe san áird thuaidh

Téacs caighdeánach
tá barr na snáthaide i gcónaí san aird thuaidh

Béarla
the (compass) needle is always pointing north

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Seoltóireacht agus bádóireacht, Taisteal agus imirce

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 202

Buntéacs
b’fhearr liom Éimhear a’ caoineadh Chú Chulainn ’ná lasta luinge de bhruinnealaibh cianacha a’ criongán i nglórthaí coimhightheacha

Téacs caighdeánach
b’fhearr liom Eimhear ag caoineadh Chú Chulainn ná lasta loinge de bhruinnealla cianacha ag criongán i nglórtha coimhthíocha

Béarla
I would prefer Éimhear keening Cú Chulainn than a boatload of melancholy maidens whimpering in foreign tongues

Téamaí
Béaloideas agus seanchas, An t-osnádúr, Ceol agus filíocht, Farraige, Iompar agus caidrimh, Obair agus ceardaíocht, Mothúcháin, Seoltóireacht agus bádóireacht, Taisteal agus imirce, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 203

Buntéacs
mar bheadh sé a’ brath é féin a shuipriughadh san fhairrge

Téacs caighdeánach
mar a bheadh sé ag brath é féin a shoipriú san fharraige

Béarla
as if she was intending to nestle in the sea

Téamaí
Farraige, Seoltóireacht agus bádóireacht, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 204

Buntéacs
scaineagán

Téacs caighdeánach
scaineagán

Béarla
coarse sand or gravel, shingle

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 212

Buntéacs
Éire ar leithphínghinn acht cá bhfuil a’ leithphínghinn, adeireadh na sean-daoine

Téacs caighdeánach
Éire ar leathphingin ach cá bhfuil an leathphingin, a deireadh na seandaoine

Béarla
as the old folks say, it matters not if you can have all of Ireland for a halfpenny if one hasn’t got the halfpenny

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Airgead – maoin – gnó, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Leathanach 234

Buntéacs
bhí míodún dheich n-acaire fhichead aige

Téacs caighdeánach
bhí míodún deich n-acra fichead aige

Béarla
he had a thirty acre meadow

Téamaí
Talmhaíocht, Airgead – maoin – gnó, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 236/7

Buntéacs
i gcomhrac an dá pharráiste

Téacs caighdeánach
i gcomhrac an dá pharóiste

Béarla
where the two parishes meet

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Leathanach 246

Buntéacs
chuir mé cor bealaigh orm féin ar eagla go gcasfaidhe orm iad

Téacs caighdeánach
chuir mé cor bealaigh orm féin ar eagla go gcasfaí orm iad

Béarla
I went out of my way in case I met them

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 252

Buntéacs
bhí an fhairrge suaithte cé go raibh sí ag iomchur craicinn

Téacs caighdeánach
bhí an fharraige suaite cé go raibh sí ag iompar craicinn

Béarla
the sea was agitated, even though it was swelling

Gnéithe teanga
Nath, Meafar

Leathanach 252

Buntéacs
tá súinte troma istuigh ar a’ tanálacht

Téacs caighdeánach
tá súintí troma istigh ar an tanalacht

Béarla
there are heavy swells in the shallows

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 252

Buntéacs
tá an ghaoth daor uirthí

Téacs caighdeánach
tá an ghaoth daor uirthi

Béarla
she’s sailing against the wind

Téamaí
Seoltóireacht agus bádóireacht, Farraige, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Samhail, Meafar, Nath

Leathanach 256

Buntéacs
dreach fuar ánróidhteach

Téacs caighdeánach
dreach fuar anróiteach

Béarla
a cold wretched appearance