Leathanach XXX

Buntéacs
dá fhadacht an oidhche thiocfadh an mhaidin

Téacs caighdeánach
Dá fhad an oíche thiocfadh an mhaidin

Béarla
however long the night morning would come

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Meafar

Caisleáin Óir

Leathanach 1

Buntéacs
gan lá chuige nó uaidh

Téacs caighdeánach
gan lá chuige nó uaidh

Béarla
to the day

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 1

Buntéacs
féadann a bhlagad na fuilt chraobh chasta sin a shéanadh indiu

Téacs caighdeánach
féadann a bhlagaid na foilt chraobhchasta sin a shéanadh inniu

Béarla
his baldness has replaced a once fine head of hair

Téamaí
Aimsir agus am, Baill choirp

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 1

Buntéacs
puirthleóg ghiorsaighe

Téacs caighdeánach
puirtleog ghirsí

Béarla
a chubby little girl

Téamaí
Tréithe daonna, Aimsir agus am, Aois, Baill choirp

Gnéithe teanga
Focal aonair, Frása suntasach teangeolaíoch

Feara Fáil

Leathanach 4

Buntéacs
breacadh na maidhne

Téacs caighdeánach
breacadh na maidine

Béarla
daybreak

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Le Clapsholus

Leathanach 5

Buntéacs
nuair a bhí grian a’ mheádhon lae ‘á dhalladh

Téacs caighdeánach
nuair a bhí grian an mheáin lae á dhalladh

Béarla
when he was being blinded by the mid-day sun

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Feara Fáil

Leathanach 5

Buntéacs
nuair a ba cheart don tsaoghal a bheith fá chomhnuidhe

Téacs caighdeánach
nuair ba cheart don tsaol a bheith faoi chónaí

Béarla
when everybody should be asleep

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Teach agus baile, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 5

Buntéacs
nuair bíos bun ar an aimsir

Téacs caighdeánach
nuair a bhíonn bun ar an aimsir

Béarla
when the weather is settled

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 6

Buntéacs
siorradh gaoithe isteach fríd an teach a chonnáladh na corra

Téacs caighdeánach
siorradh gaoithe isteach fríd an teach a chonálfadh na corra

Béarla
a freezing gust of wind through the house that would freeze fish

Téamaí
Teach agus baile, Aimsir agus am, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Feara Fáil

Leathanach 6

Buntéacs
teacht dheirg a’ dá néall

Téacs caighdeánach
teacht dheirge an dá néal

Béarla
at dawn

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Samhail

Le Clapsholus

Leathanach 7

Buntéacs
nuair tháinig ann domh

Téacs caighdeánach
nuair a tháinig ann dom

Béarla
when I came of age

Téamaí
Aimsir agus am, Aois

Gnéithe teanga
Nath

Le Clapsholus

Leathanach 7

Buntéacs
mo dhá cheann i dtalamh ó dhubh go dubh

Téacs caighdeánach
mo dhá cheann i dtalamh ó dhubh go dubh

Béarla
working morning, noon and night

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Talmhaíocht, Aimsir agus am, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Fód a’ Bháis

Leathanach 7

Buntéacs
is beag a’ t-aithleá beag sgoithfeas den chraoibh é

Téacs caighdeánach
is beag an t-aithleá beag a scoithfidh den chraobh é

Béarla
a little light breeze would be enough to blow it from the branch

Téamaí
Aimsir agus am, Ainmhithe agus plandaí, Talmhaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 8

Buntéacs
cothú na doininne, soineann na h-oidhche

Téacs caighdeánach
cothú na doininne, soineann na hoíche

Béarla
a calm night pressages a storm

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 8

Buntéacs
ní h-é lá na gaoithe lá na scolb

Téacs caighdeánach
ní hé lá na gaoithe lá na scolb

Béarla
now is not the time to prevaricate

Téamaí
Aimsir agus am, Farraige, Mothúcháin, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 8

Buntéacs
fear a tháinig chun a tsaoil i gcómhrac an dá aois

Téacs caighdeánach
fear a tháinig chun an tsaoil i gcomhrac an dá aois

Béarla
a man born [?] at the turn of the century

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 8

Buntéacs
go dtí go bhfuil dath na ndaol air leis an fhuacht

Téacs caighdeánach
go dtí go bhfuil dath na ndaol air leis an fhuacht

Béarla
until till he’s blue in the face from cold

Téamaí
Aimsir agus am, Bás – beatha – sláinte, Corp - baill agus cuma fhisiciúil, Iompar agus caidrimh, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Meafar

Leathanach 8

Buntéacs
an rud nach bhfuil inseachanta, an aois agus an bás

Téacs caighdeánach
an rud nach bhfuil inseachanta, an aois agus an bás

Béarla
that which is unavoidable, old age and death

Téamaí
Aimsir agus am, Aois, Bás – beatha – sláinte, Gaois - comhairle - eolas, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 8

Buntéacs
dubhlaidheacht geimhridh

Téacs caighdeánach
dúlaíocht gheimhridh

Béarla
the depths of winter

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Meafar, Nath, Samhail

Leathanach 8

Buntéacs
Domhnach is dálach

Téacs caighdeánach
Domhnach is dálach

Béarla
day in, day out

Téamaí
Aimsir agus am, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 9

Buntéacs
trí choiscéim coiligh

Téacs caighdeánach
trí choiscéim choiligh

Béarla
short period of time

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 9

Buntéacs
snag fhada

Téacs caighdeánach
snag fada

Béarla
a long lull in a storm

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 9

Buntéacs
mar a deireadh an mhuinntir tháinig rómhainn, ní buan an nídh chaithtear

Téacs caighdeánach
mar a deireadh an mhuintir a tháinig romhainn, ní buan an ní a chaitear

Béarla
As our predecessors would say, nothing lasts forever

Téamaí
Aimsir agus am, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Leathanach 9

Buntéacs
níor tugadh dh’ainm i Ros na Searrach air le linn a laghad ná a mhéid’ acht Murchadh Dubh

Téacs caighdeánach
níor tugadh d’ainm i Ros Searrach air le linn a laghad ná a mhéide ach Murchadh Dubh

Béarla
he was known all his days in Ros Searrach as Murchadh Dubh

Téamaí
Aimsir agus am, Cúinsí pearsanta, Corp - baill agus cuma fhisiciúil, Teaghlach – muintir – pobal, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 9

Buntéacs
an aimsir a chaileantóracht

Téacs caighdeánach
an aimsir a chaileantóireacht

Béarla
to forecast the weather

Téamaí
Aimsir agus am, Béaloideas agus seanchas

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 10

Buntéacs
Lá Oirdhearc an Átha Buidhe

Téacs caighdeánach
Lá Oirirc an Átha Bhuí

Béarla
that illustrious (victorious) day at The Yellow Ford

Téamaí
Aimsir agus am, Míleata, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 10

Buntéacs
caorthacha fairrge

Téacs caighdeánach
caora farraige

Béarla
raging seas

Téamaí
Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am, Farraige

Gnéithe teanga
Meafar, Nath, Samhail

Úna Bhán

Leathanach 10

Buntéacs
sin mar thig a’ caochlódh ar an aimsir

Téacs caighdeánach
sin mar a thig an claochlú ar an aimsir

Béarla
that’s how the weather changes

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 10

Buntéacs
mar chraithfeadh an ghaoth canach a’ tsléibhe

Téacs caighdeánach
mar a chroithfeadh an ghaoth canach an tsléibhe

Béarla
as the wind would shake mountain bog-cotton

Téamaí
Aimsir agus am, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Samhail, Meafar

Leathanach 10

Buntéacs
cómhrac báis is beatha

Téacs caighdeánach
comhrac báis is beatha

Béarla
the fight between life and death

Téamaí
Aimsir agus am, Bás – beatha – sláinte

Gnéithe teanga
Samhail

Cith is Dealán

Leathanach 11

Buntéacs
caochlódh

Téacs caighdeánach
claochlú

Béarla
a change in the weather

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Focal aonair

Caisleáin Óir

Leathanach 12

Buntéacs
dath na ndaol orm leis an fhuacht

Téacs caighdeánach
dath na ndaol orm leis an fhuacht

Béarla
blue in the face from cold

Téamaí
Tréithe daonna, Aimsir agus am, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Samhail

Úna Bhán

Leathanach 12

Buntéacs
ní fhuil fios a chinneamhainte ag aonduine againn

Téacs caighdeánach
níl fios a chinniúna ag aon duine againn

Béarla
none of us know our destiny

Téamaí
Aimsir agus am, Aois, Bás - beatha - sláinte

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 12

Buntéacs
géarbhach

Téacs caighdeánach
géarbhach

Béarla
stiff wind

Téamaí
Aimsir agus am, Farraige

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 12

Buntéacs
teacht dheirg a’ dá néall

Téacs caighdeánach
teacht dhearg an dá néal

Béarla
at the break of dawn

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath, Meafar

An Bhratach

Leathanach 13

Buntéacs
feochán beag éadrom gaoithe

Téacs caighdeánach
feochán beag éadrom gaoithe

Béarla
a little light breeze

Téamaí
Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 13

Buntéacs
má théid slaghdán na bliadhna seo ’bhfeadánacht ionat

Téacs caighdeánach
má théid slaghdán na bliana seo i bhfeadánacht ionat

Béarla
if this year’s cold gets a grip of you

Téamaí
Aimsir agus am, Bás - beatha - sláinte

Gnéithe teanga
Nath

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 13

Buntéacs
bhí an spéir mar bheadh sí ‘na caor amháin theineadh

Téacs caighdeánach
bhí an spéir mar a bheadh sí ina caor amháin thine

Béarla
the sky was lit up like a fire-ball

Téamaí
Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Samhail

Rann na Feirste

Leathanach 13

Buntéacs
nuair a bhéas bun ar an aimsir

Téacs caighdeánach
nuair a bheas bun ar an aimsir

Béarla
when the weather is settled

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 13

Buntéacs
dul i gcionn a’tsaoghail

Téacs caighdeánach
dul i gceann an tsaoil

Béarla
to start out in married life

Téamaí
Aimsir agus am, Cúinsí pearsanta, Grá – cleamhnas – rómánsaíocht, Teaghlach – muintir – pobal

Gnéithe teanga
Nath, Samhail

Caisleáin Óir

Leathanach 14

Buntéacs
eadar sin is tráthas

Téacs caighdeánach
idir sin is tráthas

Béarla
in the meanwhile

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Feara Fáil

Leathanach 14

Buntéacs
tháinig cuil ar an lá

Téacs caighdeánach
tháinig cuil ar an lá

Béarla
the day became cold and windy

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Meafar

Leathanach 14

Buntéacs
teacht i n-éifeacht

Téacs caighdeánach
teacht in éifeacht

Béarla
to grow up, mature; succeed in life

Téamaí
Aimsir agus am, Bás – beatha – sláinte, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 14

Buntéacs
is maith an chóir an suaimhneas

Téacs caighdeánach
is maith an chóir an suaimhneas

Béarla
it is preferable to have no wind than too strong a wind

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Fód a’ Bháis

Leathanach 15

Buntéacs
mora na maidine duit

Téacs caighdeánach
mora na maidine duit

Béarla
good morning

Téamaí
Aimsir agus am, Beannachtaí agus mallachtaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Rann na Feirste

Leathanach 15

Buntéacs
ciumhas throm de néall dhorcha

Téacs caighdeánach
ciumhais throm de néal dhorcha

Béarla
a heavy line of dark cloud

Téamaí
Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 16

Buntéacs
bhí an saoghal fá chomhnuidhe

Téacs caighdeánach
bhí an saol fá chónaí

Béarla
everyone was in bed

Téamaí
Teach agus baile, Teaghlach - muintir - pobal, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 17

Buntéacs
teacht dheirge an dá néall

Téacs caighdeánach
teacht dheirge an dá néal

Béarla
at dawn

Téamaí
Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 17

Buntéacs
ceo tiormlaigh

Téacs caighdeánach
ceo triomaigh

Béarla
a drought mist, heat haze

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 17

Buntéacs
chuaidh an bheirt ‘un drabhláis

Téacs caighdeánach
chuaigh an bheirt chun drabhláis

Béarla
the pair of them took to the drink, went to the dogs

Téamaí
Bás – beatha – sláinte, Bia agus deoch, Cúinsí pearsanta, Iompar agus caidrimh, Tréithe daonna, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Feara Fáil

Leathanach 18

Buntéacs
an fuacht a’ gabháil go h-asna ann

Téacs caighdeánach
an fuacht ag gabháil go heasna ann

Béarla
cut to the bone (rib) with cold

Téamaí
Aimsir agus am, Baill choirp, Bás - beatha - sláinte

Gnéithe teanga
Nath

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 18

Buntéacs
Ní fhuil a fhios ag neach ‘á maireann caidé atá fá n-a choinne ag an t-saoghal.

Téacs caighdeánach
Níl a fhios ag neach dá maireann cad é atá fána choinne ag an tsaol.

Béarla
There’s not a living soul who knows what life holds in store for him

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Aimsir agus am, Bás - beatha - sláinte

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 18

Buntéacs
… nach mbeadh mo leanbh saoghalach

Téacs caighdeánach
… nach mbeadh mo leanbh saolach

Béarla
… that my child wouldn’t live long

Téamaí
Aimsir agus am, Bás – beatha – sláinte, Tréithe daonna, Teaghlach – muintir – pobal

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 18

Buntéacs
Tá sí lom go maith orainn

Téacs caighdeánach
Tá sí lom go maith orainn"

Béarla
We have a contrary wind; it (the wind) is more a headwind than a fair one

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 18

Buntéacs
feochán beag gaoithe

Téacs caighdeánach
feochan beag gaoithe

Béarla
light gust of wind

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 18

Buntéacs
tá caorthacha fairrge ann

Téacs caighdeánach
tá caora farraige ann

Béarla
the sea is raging, very rough sea

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 19

Buntéacs
caileantóir

Téacs caighdeánach
caileantóir

Béarla
forecaster of weather

Téamaí
Tréithe daonna, Talmhaíocht, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 19

Buntéacs
aimsir dhoineanta cheathaideach

Téacs caighdeánach
aimsir dhoineanta cheathach

Béarla
stormy, showery weather

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Meafar

Leathanach 19

Buntéacs
ní thiocfadh leis a ghoradh a dhéanamh

Téacs caighdeánach
ní thiocfadh leis a ghoradh a dhéanamh

Béarla
he couldn’t warm himself

Téamaí
Aimsir agus am, Bás – beatha – sláinte, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 19

Buntéacs

Téacs caighdeánach
bhíothas á chonáil

Béarla
he was freezing

Téamaí
Aimsir agus am, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 19

Buntéacs
tá an ghaoth ar shiubhal 'na t-sléibhe

Téacs caighdeánach
tá an ghaoth ar shiúl chun an tsléibhe

Béarla
the wind is blowing from the mountain

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 20

Buntéacs
teacht dheirg a’ dá néall,

Téacs caighdeánach
teacht dheirge an dá néal

Béarla
at dawn

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 20

Buntéacs
leigeadh do’n tseanduine sgileadh leis

Téacs caighdeánach
ligeadh don tseanduine scileadh leis

Béarla
the old boy was allowed to waffle on

Téamaí
Aimsir agus am, Aois, Iompar agus caidrimh, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 20

Buntéacs
thosaigh sí a theiligean na dtáirnidhe

Téacs caighdeánach
thosaigh sí a theilgean na dtairní

Béarla
the sea was rough (lit.: it began displacing nails)

Téamaí
Farraige, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch, Meafar

Leathanach 21

Buntéacs
lá na seacht síon

Téacs caighdeánach
lá na seacht síon

Béarla
a very stormy day

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Meafar, Samhail

Leathanach 21

Buntéacs
… go dtug sí an rún ‘un na cille léithe

Téacs caighdeánach
… go dtug sí an rún chun na cille léi

Béarla
… that she took the secret to the grave with her

Téamaí
Aimsir agus am, Aois, Bás – beatha – sláinte, Iompar agus caidrimh, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Meafar, Samhail

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 22

Buntéacs
ní moichéirighe ar bith duit ...

Téacs caighdeánach
ní mochóirí ar bith duit ...

Béarla
it’s about time you ....

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Úna Bhán

Leathanach 23

Buntéacs
le saol na bhfear

Téacs caighdeánach
le saol na bhfear

Béarla
till the end of time

Téamaí
Aimsir agus am, Aois

Gnéithe teanga
Nath

An Bhratach

Leathanach 24

Buntéacs
Domhnach is dálach

Téacs caighdeánach
Domhnach is dálach

Béarla
day in day out

Téamaí
Airgead - maoin - gnó, Aimsir agus am, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 24

Buntéacs
go gcuiridh an t-Athair Síorruidhe sliocht oraibh,

Téacs caighdeánach
go gcuire an tAthair Síoraí sliocht oraibh

Béarla
may God grant you offspring

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht, Teach agus baile, Teaghlach - muintir - pobal, Aimsir agus am, Beannachtaí agus mallachtaí, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 26

Buntéacs
is iomdha meath a tháinig orainn sa tír seo ó bhí saol órdha na naomh is na n-éigeas ann

Téacs caighdeánach
is iomaí meath a tháinig orainn sa tír seo ó bhí saol órga na naomh is na n-éigeas ann

Béarla
many a decline has happened to us in this country since the golden age of saints and scholars

Téamaí
Béaloideas agus seanchas, Cúinsí sóisialta, Aimsir agus am, Gaois - comhairle - eolas, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Reiligiún agus creideamh, Stair

Gnéithe teanga
Sofhriotal

Caisleáin Óir

Leathanach 27

Buntéacs
tháinig bánú an lae

Téacs caighdeánach
tháinig bánú an lae

Béarla
dawn came

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Cith is Dealán

Leathanach 27

Buntéacs
b’fhada léithe

Téacs caighdeánach
b’fhada léi

Béarla
it seemed a long time to her

Téamaí
Aimsir agus am, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Cith is Dealán

Leathanach 27

Buntéacs
ní thugann an buaidhreadh ach a sheal

Téacs caighdeánach
ní thugann an bhuairt ach a sheal

Béarla
one gets over sorrow

Téamaí
Aimsir agus am, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Cith is Dealán

Leathanach 28

Buntéacs
ar aghaidh boise

Téacs caighdeánach
ar aghaidh boise

Béarla
(your life is) going well

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Aimsir agus am, Mothúcháin, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 28

Buntéacs
Bhí cuid Iolar na Róimhe ar an árdan seo lá den tsaol

Téacs caighdeánach
bhí cuid Iolar na Róimhe ar an ardán seo lá den tsaol

Béarla
the Roman Eagles were on this hill once

Téamaí
Béaloideas agus seanchas, Aimsir agus am, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Feara Fáil

Leathanach 29

Buntéacs
bhí an dá thréibh amuigh ar a chéile san am

Téacs caighdeánach
bhí an dá threibh amuigh ar a chéile san am

Béarla
the two tribes were at odds with each other at the time

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Teaghlach - muintir - pobal, Aimsir agus am, Bás - beatha - sláinte, Béaloideas agus seanchas, Míleata, Mothúcháin, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 30

Buntéacs
gealach na gconnlach

Téacs caighdeánach
gealach na gcoinleach

Béarla
harvest moon

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am, Ainmhithe agus plandaí, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 30

Buntéacs
oidhche cheann féile

Téacs caighdeánach
oíche cheann féile

Béarla
the eve of a festival

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Aimsir agus am, Béaloideas agus seanchas

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 30

Buntéacs
an chéad cheairtlín

Téacs caighdeánach
an chéad cheirtlín

Béarla
the first head of cabbage (On Halloween night)

Téamaí
Caithimh aimsire - cluichí - spóirt, Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Talmhaíocht, Teach agus baile, Aimsir agus am, Ainmhithe agus plandaí, Béaloideas agus seanchas, Bia agus deoch, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 30

Buntéacs
cheannuigh sí na huaisle le céimidheacht impireachta

Téacs caighdeánach
cheannaigh sí (Sasana) na huaisle le céimíocht impireachta

Béarla
she (England) bought the aristocracy with Imperial status

Téamaí
Stair, Aimsir agus am, Airgead – maoin – gnó, Béaloideas agus seanchas, Cúinsí sóisialta, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 30

Buntéacs
géarbhach deas seoltórachta

Téacs caighdeánach
géarbhach deas seoltóireachta

Béarla
a nice stiff sailing wind

Téamaí
Aimsir agus am, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 31

Buntéacs
conablach cheithre n-uair fichead

Téacs caighdeánach
conablach cheithre huaire fichead

Béarla
almost twenty four hours

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 32

Buntéacs
aimlighthe

Téacs caighdeánach
aimlithe

Béarla
sodden, spoiled by rain; wretched

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 33

Buntéacs
agus loinnir bhuírua ann le linn luí na gréine

Téacs caighdeánach
agus loinnir bhuírua ann le linn luí na gréine

Béarla
and a yellowish-red glow as the sun goes down

Téamaí
Aimsir agus am, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Nath

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 34

Buntéacs
eadar speal is corrán

Téacs caighdeánach
idir speal is corrán

Béarla
between haymaking and harvesting

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Feara Fáil

Leathanach 35

Buntéacs
seal a’ coinneáil comhraic le Sasain agus seal i mbruighin eadarainn féin

Téacs caighdeánach
seal ag coinneáil comhraic le Sasana agus seal i mbruíon eadrainn féin

Béarla
a while fighting the English and a while fighting among ourselves

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal, Aimsir agus am, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 37/8

Buntéacs
‘tuitim bonn ar bhonn le chéile

Téacs caighdeánach
ag titim bonn ar bhonn le chéile

Béarla
to coincide

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Leathanach 38

Buntéacs
ní rachadh grian i bhfairrge go mbeadh siad...

Téacs caighdeánach
ní rachadh grian i bhfarraige go mbeadh siad…

Béarla
a day wouldn’t have passed before they …

Téamaí
Aimsir agus am, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Nath, Meafar, Samhail

Feara Fáil

Leathanach 39

Buntéacs
ins an am sin bhí reacht i bhféidhm ag Sasain a dtugann siad Reacht Chill Choinnigh air

Téacs caighdeánach
san am sin bhí reacht i bhfeidhm ag Sasana a dtugann siad Reacht Chill Chainnigh air

Béarla
at that time England had a law called The Statutes Of Kilkenny

Téamaí
Aimsir agus am, Dlí, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 39

Buntéacs
bhí sé a’ trághadh san am

Téacs caighdeánach
bhí sé ag trá san am

Béarla
the tide was going out at the time

Téamaí
Farraige, Seoltóireacht agus bádóireacht, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch, Samhail

Leathanach 40

Buntéacs
cuirfidh an fear sin é féin chun na cille fiche bliain roimh dheireadh an tsaoil a gheall Dia dó

Téacs caighdeánach
cuirfidh an fear sin é féin chun na cille fiche bliain roimh dheireadh an tsaoil a gheall Dia dó

Béarla
that man will send himself to an early grave (twenty years early)

Téamaí
Bás – beatha – sláinte, Aimsir agus am, Gaois - comhairle - eolas

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 41

Buntéacs
gura slán don am sin

Téacs caighdeánach
gura slán don am sin

Béarla
those were the days

Téamaí
Aimsir agus am, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 41

Buntéacs
‘nuair amháin a gheibh duine ciall, tá deireadh aige le haoibhneas a’ t-saoghail

Téacs caighdeánach
aon uair amháin a gheibh duine ciall, tá deireadh aige le haoibhneas an tsaoil

Béarla
ignorance is bliss

Téamaí
Tréithe daonna, Aimsir agus am, Aois, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Feara Fáil

Leathanach 41

Buntéacs
ó tháinig ann dó

Téacs caighdeánach
ó tháinig ann dó

Béarla
since he came of age, grew up

Téamaí
Aimsir agus am, Aois

Gnéithe teanga
Nath

An Seanteach

Leathanach 41

Buntéacs
foluigheann na punntaí na bliadhanta

Téacs caighdeánach
folaíonn na puint na blianta

Béarla
marry s.b. with money, regardless of their age

Téamaí
Airgead - maoin - gnó, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht, Aimsir agus am, Aois

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 41

Buntéacs
san aimsir chianaosta

Téacs caighdeánach
san aimsir chianaosta

Béarla
in the distant past

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 44

Buntéacs
le mochéirí na gréine

Téacs caighdeánach
le mochéirí na gréine

Béarla
with the rising sun

Téamaí
Aimsir agus am, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Meafar

Leathanach 44

Buntéacs
sprais

Téacs caighdeánach
sprais

Béarla
heavy sudden shower

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Focal aonair

An Bhratach

Leathanach 45

Buntéacs
ní smaoineodh siad lá bán ná oíche go ...

Téacs caighdeánach
ní smaoineodh siad lá bán ná oíche go ...

Béarla
they would never have dreamt that ...

Téamaí
Aimsir agus am, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 45

Buntéacs
eadar dall is dorchadas

Téacs caighdeánach
idir dall is dorchadas

Béarla
between the dim and the dark, at dusk

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 45

Buntéacs
caochló

Téacs caighdeánach
claochlú

Béarla
change (for the worse) in the weather

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 45

Buntéacs
an dreach sceadach atá ar na néalta

Téacs caighdeánach
an dreach sceadach atá ar na néalta

Béarla
the patchy, broken appearance of the clouds

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 46

Buntéacs
d’fhearg ar fóghnamh ní fhaca mé riamh go dtí indiu

Téacs caighdeánach
d’fhearg ar fónamh ní fhaca mé riamh go dtí inniu

Béarla
I’ve never seen you give vent to your anger until today

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Aimsir agus am, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 46

Buntéacs
feochán deas cruaidh

Téacs caighdeánach
feothan deas crua

Béarla
a fine stiff breeze

Téamaí
Aimsir agus am, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 46

Buntéacs
má tí tú ag cruadhú é

Téacs caighdeánach
má chí tú ag cruachan é

Béarla
if you see conditions at sea worsening

Téamaí
Farraige, Aimsir agus am, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 46

Buntéacs
níl acmhainn róthrom ag an chrann

Téacs caighdeánach
níl acmhainn róthrom ag an chrann

Béarla
the mast can’t take too much pressure

Téamaí
Seoltóireacht agus bádóireacht, Farraige, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Le Clapsholus

Leathanach 48

Buntéacs
go lá breithe Dé

Téacs caighdeánach
go lá breithe Dé

Béarla
till doomsday

Téamaí
Aimsir agus am, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Feara Fáil

Leathanach 48

Buntéacs
dá gcaitheadh an gasúr seo i bhfad fá’n Tulaigh-Óig

Téacs caighdeánach
dá gcaitheadh an gasúr seo i bhfad fán Tulach Óg

Béarla
if this boy spent much time in Tulach Óg (seat of Ó Néill)

Téamaí
Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am, Béaloideas agus seanchas, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 48

Buntéacs
bhí na scaileogaí ag teacht isteach ina bhéal

Téacs caighdeánach
bhí na scaileoga ag teacht isteach ina bhéal

Béarla
splashing waves were coming into his mouth

Téamaí
Farraige, Aimsir agus am, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 49

Buntéacs
Acht mar adeir fear na h-eagna, is maith a’ sgéalaidhe an aimsir

Téacs caighdeánach
Ach mar a deir fear na heagna, is maith an scéalaí an aimsir

Béarla
But as the wise man says, time will tell

Téamaí
Aimsir agus am, Aois

Gnéithe teanga
Nath

An Seanteach

Leathanach 50

Buntéacs
eadar sin is tráthas

Téacs caighdeánach
idir sin is tráthas

Béarla
somewhat later, later on

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 51

Buntéacs
ag cur de dhíon is de dheora

Téacs caighdeánach
ag cur de dhíon is de dheora

Béarla
pouring with rain, raining cats and dogs

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

An Bhratach

Leathanach 52

Buntéacs
imir bhuighe ag teacht sa choirce

Téacs caighdeánach
imir bhuí ag teacht sa choirce

Béarla
a hint of yellow was appearing on the oats

Téamaí
Talmhaíocht, Aimsir agus am, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Nath

An Seanteach

Leathanach 52

Buntéacs
mar bheadh sgeamhlach cat i nduibheagán na h-oidhche

Téacs caighdeánach
mar a bheadh sceamhaíl chait i nduibheagán na hoíche

Béarla
like a cat squealing in the dead of night

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Aimsir agus am, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 53

Buntéacs
ní bhfuil léas ag aonduine ar a shaoghal

Téacs caighdeánach
níl léas ag aon duine ar a shaol

Béarla
one never knows what the future has in store

Téamaí
Mothúcháin, Aimsir agus am, Gaois - comhairle - eolas, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Le Clapsholus

Leathanach 54

Buntéacs
cá bith cinneamhaint mhallaighthe atá a’ siubhal léithe

Téacs caighdeánach
cibé cinniúint mhallaithe atá ag siúl léi

Béarla
whatever cursed destiny she’s dogged by

Téamaí
Tréithe daonna, Aimsir agus am, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 55

Buntéacs
is fíor go dtig rud san uair nach dtig sa chéad bliadhain

Téacs caighdeánach
is fíor go dtig rud san uair nach dtig sa chéad bliain

Béarla
once in a blue moon

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Feara Fáil

Leathanach 57

Buntéacs
chuaidh na bliadhanta a chaith sé sa phríosún ar sochar dó ar dhóigh

Téacs caighdeánach
chuaigh na blianta a chaith sé sa phríosún ar sochar dó ar dhóigh

Béarla
the years he spent in prison were to his benefit in a way

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Tréithe daonna, Aimsir agus am, Dlí, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Úna Bhán

Leathanach 58

Buntéacs
nuair a thiocfadh ann dó

Téacs caighdeánach
nuair a thiocfadh ann dó

Béarla
when he would come of age

Téamaí
Aimsir agus am, Aois, Bás - beatha - sláinte

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 58

Buntéacs
tháinig cuil bheag ar an lá

Téacs caighdeánach
tháinig cuil bheag ar an lá

Béarla
the day became a bit cold and windy

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Meafar

Leathanach 58

Buntéacs
sa ráithe dheireannaigh

Téacs caighdeánach
sa ráithe dheireanach

Béarla
in the final period of pregnancy

Téamaí
Aimsir agus am, Bás – beatha – sláinte, Cúinsí pearsanta, Teaghlach – muintir – pobal

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 58

Buntéacs
déanadh an lá i mbárach as dó féin

Téacs caighdeánach
déanadh an lá amárach as dó féin

Béarla
let tomorrow look after itself, lets live for today

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 59

Buntéacs
más am is mithid

Téacs caighdeánach
más am is mithid

Béarla
better late than never

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 59

Buntéacs
céad bliadhain is corradh

Téacs caighdeánach
céad bliain agus corradh

Béarla
slightly more than a hundred years

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 59

Buntéacs
scairt antráthach

Téacs caighdeánach
scairt antráthach

Béarla
a late, untimely call

Téamaí
Aimsir agus am, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 60

Buntéacs
nach ndéanfadh sé aon turadh a choidhche

Téacs caighdeánach
… nach ndéanfadh sé aon turadh choíche

Béarla
… that it would never cease raining

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 60/1

Buntéacs
a’ sanntughadh an lae mhaith

Téacs caighdeánach
ag santú an lae mhaith

Béarla
taking advantage of the good weather

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 61

Buntéacs
tráthnóna na seacht siadhan

Téacs caighdeánach
tráthnóna na seacht síon

Béarla
wild windy evening

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Cith is Dealán

Leathanach 61

Buntéacs
Ba é seo a’ chéad toit a chaith sé le conablach seachtmhaine

Téacs caighdeánach
Ba é seo an chéad toit a chaith sé le conablach seachtaine

Béarla
This was his first smoke for the best part of a week

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Aimsir agus am, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 61

Buntéacs
aon lá saoirsíneachta

Téacs caighdeánach
aon lá saoirseachta

Béarla
a day’s craftsmanship

Téamaí
Aimsir agus am, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 61

Buntéacs
bhíothar ‘á chonnáil

Téacs caighdeánach
bhíothas á chonáil

Béarla
he was freezing, shivering with cold

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

An Bhratach

Leathanach 62

Buntéacs
bheadh an chóir linn amach is isteach

Téacs caighdeánach
bheadh an chóir linn amach is isteach

Béarla
we would have a favourable wind going out and coming back

Téamaí
Taisteal agus imirce, Aimsir agus am, Farraige, Obair agus ceardaíocht, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 63

Buntéacs
maidín chlaibeach cheó-bháistighe

Téacs caighdeánach
maidín chlabach cheobháistí

Béarla
a murky drizzly morning

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 64

Buntéacs
....thárla gan cóir ann

Téacs caighdeánach
...tharla gan cóir ann

Béarla
since there is no favourable wind

Téamaí
Aimsir agus am, Farraige, Seoltóireacht agus bádóireacht, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 65

Buntéacs
comh fuar le bior éireógaighe

Téacs caighdeánach
comh fuar le bior oighreoige

Béarla
as cold as an icicle

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Samhail

Leathanach 65

Buntéacs
tháinig sí go fáilthidhe orm

Téacs caighdeánach
tháinig sí go fáilí orm

Béarla
it crept up on me (old age)

Téamaí
Aimsir agus am, Bás – beatha – sláinte, Corp - baill agus cuma fhisiciúil, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Samhail

Leathanach 65

Buntéacs
go bhfuigheadh sé léara beag ar aoibhneas na hóige

Téacs caighdeánach
… go bhfaigheadh sé léaró beag ar aoibhneas na hóige

Béarla
… that he would get a glimpse, glimmer, of youth’s bliss

Téamaí
Aois, Aimsir agus am, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 66

Buntéacs
casadh í féin is a’ Cearrbhach ar a chéile ag cómhrac a’ dá shíorruidheacht

Téacs caighdeánach
casadh í féin is an Cearrbhach ar a chéile ag comhrac an dá shíoraíocht

Béarla
she and the Cearrbhach met where the sea and shore meet

Téamaí
Grá - cleamhnas - rómánsaíocht, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Meafar

Leathanach 66

Buntéacs
loinnir an iomara ins na spéarthaí

Téacs caighdeánach
loinnir an ómra sna spéartha

Béarla
amber lustre in the sky

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 67

Buntéacs
is leór a luas

Téacs caighdeánach
is leor a luas

Béarla
it will come soon enough

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 70

Buntéacs
ion-bhuana

Téacs caighdeánach
inbhainte

Béarla
ready to be reaped, ripe

Téamaí
Aimsir agus am, Ainmhithe agus plandaí, Bia agus deoch, Talmhaíocht

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 70

Buntéacs
go rabh triomlach ar luighe na gréine

Téacs caighdeánach
go raibh triomach ar luí na gréine

Béarla
dry weather, a prediction of dry weather observed at sunset)

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 71

Buntéacs
gealach na gconnlach

Téacs caighdeánach
gealach na gcoinleach

Béarla
the harvest moon

Téamaí
Talmhaíocht, Aimsir agus am, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 72

Buntéacs
as deis a chéile

Téacs caighdeánach
as déis a chéile

Béarla
in succession

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Le Clapsholus

Leathanach 72

Buntéacs
a bhí ag ár seanaibh is ag ár sinnearaibh riamh anall

Téacs caighdeánach
a bhí ag ár sean is ag ár sinsear riamh anall

Béarla
which was in our families for generations

Téamaí
Teaghlach - muintir - pobal, Aimsir agus am, Aois

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 73/4

Buntéacs
bhí a cheann dubh gruaige ‘na líbíní ag an cháthadh

Téacs caighdeánach
bhí a cheann dubh gruaige ina líbíní ag an cháitheadh

Béarla
his head of black hair was hanging wet from the sea-spray

Téamaí
Aimsir agus am, Baill choirp, Farraige, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 73

Buntéacs
mar sgabfadh an ghaoth lóchán

Téacs caighdeánach
mar a scaipfeadh an ghaoth lóchán

Béarla
… as the wind would disperse, scatter, spread chaff

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Aimsir agus am, Talmhaíocht

Gnéithe teanga
Samhail

Fód a’ Bháis

Leathanach 74

Buntéacs
ní raibh aige acht sgáthlán cheann-tuigheadh agus bhí na deora anuas

Téacs caighdeánach
ní raibh aige acht scáthlán ceann tuí agus bhí na deora anuas

Béarla
the only shelter he had was a leaking thatched roof

Téamaí
Aimsir agus am, Cúinsí pearsanta, Teach agus baile

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 75

Buntéacs
tháinig bearradh iontach fuar ar an oíche

Téacs caighdeánach
tháinig bearradh iontach fuar ar an oíche

Béarla
the night became very cold

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 75

Buntéacs
bhí an fharraige agus an spéir ar dhath a chéile

Téacs caighdeánach
bhí an fharraige agus an spéir ar dhath a chéile

Béarla
the sea and the sky were the same colour (i.e. they were unable to make out the horizon)

Téamaí
Farraige, Aimsir agus am, Taisteal agus imirce, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Meafar

An Bhratach

Leathanach 76

Buntéacs
gaoth pholltach

Téacs caighdeánach
gaoth pholltach

Béarla
a piercing wind

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 76

Buntéacs
laetha na reiabhaighe

Téacs caighdeánach
laethanta na riabhaí

Béarla
spell of cold weather at the end of March (or, variably, at beginning of April

Téamaí
Aimsir agus am, Béaloideas agus seanchas, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 77

Buntéacs
nuair a bíos bun ar an aimsir

Téacs caighdeánach
nuair a bhíonn bun ar an aimsir

Béarla
when the weather is settling

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Fód a’ Bháis

Leathanach 78

Buntéacs
eadar speal is corrán

Téacs caighdeánach
idir speal is corrán

Béarla
between the haymaking and the harvesting

Téamaí
Aimsir agus am, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 78

Buntéacs
go deo na ndeor

Téacs caighdeánach
go deo na ndeor

Béarla
till the end of time

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 78

Buntéacs
bhí oiread is choinneochadh ánnlann a gcodach leo go Lá Bealtaine

Téacs caighdeánach
bhí oiread is a choinneodh anlann a gcoda leo go Lá Bealtaine

Béarla
they had enough to supplement their potatoes to last till May Day

Téamaí
Aimsir agus am, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 79

Buntéacs
tháinig sé ‘mhitheas díbh ocras a bheith oraibh

Téacs caighdeánach
tháinig sé de mhitheas daoibh ocras a bheith oraibh

Béarla
it’s high time for time for you to be hungry (after a long days fishing)

Téamaí
Bia agus deoch, Aimsir agus am, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 79

Buntéacs
b’fhada leis go dtaradh an Domhnach

Téacs caighdeánach
b’fhada leis go dtiocfadh an Domhnach

Béarla
he couldn’t wait for Sunday to come

Téamaí
Aimsir agus am, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 81

Buntéacs
ag ligean ceatha thart

Téacs caighdeánach
ag ligean ceatha thart

Béarla
waiting for a shower to pass

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

An Bhratach

Leathanach 81

Buntéacs
bláth-chioth

Téacs caighdeánach
bláithchith

Béarla
a light shower

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Focal aonair

An Seanteach

Leathanach 81

Buntéacs
creidim nach mórán acfuinn doininne a bhí acu

Téacs caighdeánach
creidim nach mórán acmhainn doininne a bhí acu

Béarla
I believe they (boats) didn’t have great capacity to withstand storms

Téamaí
Aimsir agus am, Farraige, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 81

Buntéacs
bliadhain mhaith agus neamh-thurach ‘do dhiaidh

Téacs caighdeánach
bliain mhaith agus neamhchorrach i do dhiaidh

Béarla
good riddance to you

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Caisleáin Óir

Leathanach 82

Buntéacs
tháinig conafa ar an tráthnóna

Téacs caighdeánach
tháinig confa ar an tráthnóna

Béarla
the evening became sullen, angry

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Meafar, Samhail

Fód a’ Bháis

Leathanach 82

Buntéacs
uair na cinneamhainte

Téacs caighdeánach
uair na cinniúna

Béarla
the hour of destiny

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 82

Buntéacs
deir siad go mbíonn fear na chead chodach buídheach nó díombuidheach

Téacs caighdeánach
deir siad go mbíonn fear na chead choda buíoch nó míbhuíoch

Béarla
they say the first share of anything may be lucky or unlucky

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Aimsir agus am, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Feara Fáil

Leathanach 85

Buntéacs
gan pilleadh achoidhche ní ba mhó

Téacs caighdeánach
gan filleadh choíche ní ba mhó

Béarla
never to return

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Aimsir agus am, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Feara Fáil

Leathanach 86

Buntéacs
sliocht na ngaduidhthe

Téacs caighdeánach
sliocht na ngadaithe

Béarla
the descendants of the thieves (English Planters)

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Teach agus baile, Aimsir agus am, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 86

Buntéacs
go bráth na breithe

Téacs caighdeánach
go brách na breithe

Béarla
till doomsday

Téamaí
Aimsir agus am, Aois, Béaloideas agus seanchas, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 86

Buntéacs
teacht dheirg a’ dá néall

Téacs caighdeánach
teacht dhearg an dá néal

Béarla
at the first flush of dawn

Téamaí
Aimsir agus am, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Samhail, Nath

Leathanach 86

Buntéacs
níor chian dó annsin

Téacs caighdeánach
níor chian dó ansin

Béarla
he wasn’t long there

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

An Seanteach

Leathanach 87

Buntéacs
smúr an rabharta

Téacs caighdeánach
smúr an rabharta

Béarla
dull weather accompanying spring tide

Téamaí
Aimsir agus am, Farraige

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 87

Buntéacs
bhí an t-ádh orm i ndiaidh go ndeachaidh tús a’ tséasúir ‘un sioparnaighe orm

Téacs caighdeánach
bhí an t-ádh orm, i ndiaidh go ndeachaigh tús an tséasúir chun siobarnaí orm

Béarla
I was lucky considering the start of the season was a mess

Téamaí
Aimsir agus am, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 87

Buntéacs
tá ábhaillí an bháis uirthi ó mhaidín

Téacs caighdeánach
tá ábhaillí an bháis uirthi ó mhaidin

Béarla
death has been toying with her since morning

Téamaí
Bás – beatha – sláinte, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Meafar, Sofhriotal

Fód a’ Bháis

Leathanach 88

Buntéacs
marbh-sholus

Téacs caighdeánach
marbhsholas

Béarla
dim light

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Focal aonair

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 88

Buntéacs
le bánughadh an lae

Téacs caighdeánach
le bánú an lae

Béarla
by daybreak

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 88

Buntéacs
dh’aindeoin na doininne

Téacs caighdeánach
d’ainneoin na doininne

Béarla
in spite of the storm

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 88

Buntéacs
go n-éagfadh an grádh nuair a d’fheoighfeadh bláth na h-óige

Téacs caighdeánach
go n-éagfadh an grá nuair a d’fheofadh bláth na hóige

Béarla
that love would die when the bloom of youth withers

Téamaí
Aimsir agus am, Aois, Bás – beatha – sláinte, Corp - baill agus cuma fhisiciúil, Gaois - comhairle - eolas, Grá – cleamhnas – rómánsaíocht, Iompar agus caidrimh, Teaghlach – muintir – pobal, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Samhail

Leathanach 88

Buntéacs
go dtí an sgríobh dheireannach [?]

Téacs caighdeánach
go dtí an scríobh dheireannach

Béarla
to the bitter end

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 88

Buntéacs
crann do shláinte leat agus fad saoghail duit

Téacs caighdeánach
crann do shláinte leat agus fad saoil duit

Béarla
the best of health to you and a long life

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Bia agus deoch, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath, Meafar

Leathanach 88

Buntéacs
go dtí an sgríob dheireannach

Téacs caighdeánach
go dtí an scríob dheireannach

Béarla
to the bitter end

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 89

Buntéacs
thoisigh na samharcáin a ghobadh aníos

Téacs caighdeánach
thosaigh na sabhaircíní a ghobadh aníos

Béarla
the primroses began to spring up

Téamaí
Aimsir agus am, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 89

Buntéacs
go míle maire tú is go gcaithe tú iad

Téacs caighdeánach
go míle maire tú is go gcaithe tú iad

Béarla
health to wear (your new clothes)

Téamaí
Aimsir agus am, Bás – beatha – sláinte, Beannachtaí agus mallachtaí, Gaois - comhairle - eolas, Éadaí, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 90

Buntéacs
D’fheannfadh an Márta an riabhach

Téacs caighdeánach
D’fheannfadh an Márta an riabhach

Béarla
March would skin (it being so cold) the brindled cow

Téamaí
Talmhaíocht, Aimsir agus am, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 91

Buntéacs
an geimhreadh a chathamh fá chian

Téacs caighdeánach
an geimhreadh a chaitheamh faoi chian

Béarla
to put in a depressing winter

Téamaí
Aimsir agus am, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 91

Buntéacs
i dtús baire

Téacs caighdeánach
i dtús báire

Béarla
at the onset

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Fód a’ Bháis

Leathanach 92

Buntéacs
b’iomdha duine a marbadh le splannc

Téacs caighdeánach
b’iomaí duine a maraíodh le splanc

Béarla
many people have been killed by lightning

Téamaí
Aimsir agus am, Bás - beatha - sláinte

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 92

Buntéacs
gealach úr comh caol le lann corráin

Téacs caighdeánach
gealach úr chomh caol le lann corráin

Béarla
a new moon as thin as the blade of a scythe

Téamaí
Talmhaíocht, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Samhail

An Seanteach

Leathanach 92

Buntéacs
bhí sé i n-a thuradh

Téacs caighdeánach
bhí sé ina thuradh

Béarla
the rain had ceased

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Feara Fáil

Leathanach 93

Buntéacs
bhí an uair agus an fháill ann

Téacs caighdeánach
bhí an uair agus an fhaill ann

Béarla
the moment had come

Téamaí
Aimsir agus am, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 94

Buntéacs
i mbun a mhéid is a stuaime

Téacs caighdeánach
i mbun a mhéide is a stuaime

Béarla
fully grown, with all his faculties

Téamaí
Aimsir agus am, Bás – beatha – sláinte, Aois, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Nath, Meafar

Leathanach 96

Buntéacs
aimsir thaodach

Téacs caighdeánach
aimsir thaghdach

Béarla
changeable weather

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Samhail, Meafar

Leathanach 96

Buntéacs
mar bheadh sí á cunnáil

Téacs caighdeánach
mar a bheadh sí á conáil

Béarla
as if she was perishing with cold

Téamaí
Bás – beatha – sláinte, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 96

Buntéacs
nuair a ba gheall le tír í

Téacs caighdeánach
nuair ba gheall le tír í

Béarla
when she (Ireland) was a great country

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Stair, Aimsir agus am, Cúinsí sóisialta, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 99

Buntéacs
feocháin gaoithe

Téacs caighdeánach
feothain ghaoithe

Béarla
gusts of wind

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 100

Buntéacs
bun na gaoithe

Téacs caighdeánach
bun na gaoithe

Béarla
the source of the wind, direction the wind was coming from

Téamaí
Aimsir agus am, Seoltóireacht agus bádóireacht, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 100

Buntéacs
a’ chead Chingcís

Téacs caighdeánach
an chéad Chincís

Béarla
the first Pentecost

Téamaí
Reiligiún agus creideamh, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 101

Buntéacs
chromfadh sé ar a chuid oibre agus bhainfeadh sé a sheal as an tsaol

Téacs caighdeánach
chromfadh sé ar a chuid oibre agus bhainfeadh sé a sheal as an tsaol

Béarla
he would apply himself to his work and live an ordinary life

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Tréithe daonna, Aimsir agus am, Aois, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 101

Buntéacs
ar fhasgadh theach-a-phobail

Téacs caighdeánach
ar fhoscadh theach an phobail

Béarla
in the shelter of the church

Téamaí
Teach agus baile, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Rann na Feirste

Leathanach 101/2

Buntéacs
i n-aithghiorracht

Téacs caighdeánach
in aicearracht

Béarla
soon, in a short time

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 101

Buntéacs
a bheith amuigh ar an oidhche chorr chointinneach

Téacs caighdeánach
a bheith amuigh ar an oíche chorr chointinneach

Béarla
to be out on the most inappropriate night

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 101

Buntéacs
agus bhíthear dá connáil

Téacs caighdeánach
agus bhíothas á conáil

Béarla
and she was freezing

Téamaí
Bás – beatha – sláinte, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Rann na Feirste

Leathanach 102

Buntéacs
rae

Téacs caighdeánach
ré

Béarla
span of moon (month)

Téamaí
Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Focal aonair

Rann na Feirste

Leathanach 102

Buntéacs
goidé an deireadh a bhíos ar cheo ghealaighe úire?

Téacs caighdeánach
cad é an deireadh a bhíonn ar cheo gealaí úire?

Béarla
What does a new moon haze portend?

Téamaí
Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am, Béaloideas agus seanchas

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 103

Buntéacs
ag cruinniú ‘na ráthachannaí

Téacs caighdeánach
ag cruinniú ina ráthanna

Béarla
gathering in snowdrifts

Téamaí
Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 103

Buntéacs
a aghaidh sa t-síon

Téacs caighdeánach
a aghaidh sa tsíon

Béarla
into the storm

Téamaí
Taisteal agus imirce, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am, Farraige, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 103

Buntéacs
bliadhain mhaith agus neamh-thurach ‘na ndiaidh

Téacs caighdeánach
bliain mhaith agus neamhthurach ina ndiaidh

Béarla
good-riddance to them

Téamaí
Aimsir agus am, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Caisleáin Óir

Leathanach 104

Buntéacs
i n-éadán sín

Téacs caighdeánach
in éadán síne

Béarla
against the storm

Téamaí
Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am, Farraige, Obair agus ceardaíocht, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 104

Buntéacs
nuair a bhí mise ‘mo bhrian óg

Téacs caighdeánach
nuair a bhí mise i mo bhrín óg

Béarla
when I was a young bachelor

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht, Aimsir agus am, Aois

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Fód a’ Bháis

Leathanach 104

Buntéacs
le bánu fuar an lae

Téacs caighdeánach
le bánu fuar an lae

Béarla
in the cold light of day

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Meafar

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 105

Buntéacs
A’ rud bíos annamh bídh sé iongantach.

Téacs caighdeánach
an rud a bhíonn annamh, bíonn sé iontach

Béarla
what’s seldom is wonderful

Téamaí
Aimsir agus am, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Leathanach 105

Buntéacs
a chuid crann a’ criongán agus a’ cas-ádhmad a’ gliúrascnaigh le tréan na doininne

Téacs caighdeánach
a chuid crann ag criongán agus an casadhmad ag gliúrascnaigh le tréan na doininne

Béarla
its masts and rib-timbers creaking and groaning so strong was the storm

Téamaí
Seoltóireacht agus bádóireacht, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 105

Buntéacs
...agus gan ionnainn acht biadh cnumhóg i ndiaidh ar mbáis

Téacs caighdeánach

Béarla
and after death we’re only maggot food

Téamaí
Bás – beatha – sláinte, Ainmhithe agus plandaí, Aimsir agus am, Corp - baill agus cuma fhisiciúil, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Samhail, Meafar

Leathanach 105

Buntéacs
agus tréan córach linn

Téacs caighdeánach
agus tréan córa linn

Béarla
we had a strong wind (helping us)

Téamaí
Aimsir agus am, Farraige, Seoltóireacht agus bádóireacht, Taisteal agus imirce, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Nath

Cith is Dealán

Leathanach 106

Buntéacs
maidín chlaibeach cheo-bháistighe

Téacs caighdeánach
maidin chlabach cheobháistí

Béarla
a murky drizzly morning

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Seanteach

Leathanach 106

Buntéacs
an lá ar n-a n-óirthear

Téacs caighdeánach
an lá anóirthear

Béarla
the day after tomorrow

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Fallaing Shíoda

Leathanach 107

Buntéacs
níor shéan sé a ghaol

Téacs caighdeánach
níor shéan sé a ghaol

Béarla
he took after his people

Téamaí
Teaghlach - muintir - pobal, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 108

Buntéacs
nár mhó an sógh ná an t-anródh

Téacs caighdeánach
nár mhó an só ná an t-anró

Béarla
that the advantages didn’t outweigh the disadvantages

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 109

Buntéacs
ní fhuil léas ag aon duine ar a shaoghal,

Téacs caighdeánach
níl léas ag aon duine ar a shaol,

Béarla
one never knows what the future holds

Téamaí
Aimsir agus am, Bás - beatha - sláinte, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 109

Buntéacs
is giorra uaithi ná a dtáinig

Téacs caighdeánach
is giorra uaithi ná a dtáinig

Béarla
she won’t last long, her time’s up

Téamaí
Aimsir agus am, Bás – beatha – sláinte

Gnéithe teanga
Sofhriotal, Meafar, Nath

Feara Fáil

Leathanach 111

Buntéacs
tháinig an ghaoth daor ortha

Téacs caighdeánach
tháinig an ghaoth daor orthu

Béarla
they were blown off course

Téamaí
Taisteal agus imirce, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am, Farraige, Míleata, Seoltóireacht agus bádóireacht, Stair

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Úna Bhán

Leathanach 111

Buntéacs
i bhfaiteadh na súl

Téacs caighdeánach
i bhfaiteadh na súl

Béarla
in the twinkling of an eye

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

An Bhratach

Leathanach 112

Buntéacs
dá mbeadh a fhios ag an óige air nó neart ag an aois air

Téacs caighdeánach
dá mbeadh a fhios ag an óige air nó neart ag an aois air

Béarla
if youth had age’s wisdom

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Tréithe daonna, Aimsir agus am, Aois, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

An Bhratach

Leathanach 115

Buntéacs
an rud atá i bhfad uaidh théid sé i n-aimhréidh air corr-uair

Téacs caighdeánach
an rud atá i bhfad uaidh téann sé in aimhréidh air corruair

Béarla
sometimes he gets confused about past events

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Aimsir agus am, Aois, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 115

Buntéacs
an abhainn siocuighthe ‘na h-éireógaigh

Téacs caighdeánach
an abhainn sioctha ina hoighreog

Béarla
the river frozen over

Téamaí
Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 115

Buntéacs
bíodh thart a bhfuil thart

Téacs caighdeánach
bíodh thart a bhfuil thart

Béarla
let what’s gone be gone, what’s done is done

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Aimsir agus am, Iompar agus caidrimh, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 115

Buntéacs
thigeadh an dara truilleán

Téacs caighdeánach
thigeadh an dara treallán

Béarla
the next gush (of the storm) came

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 117

Buntéacs
camus fosgaidheach

Téacs caighdeánach
camas foscaíoch

Béarla
sheltered bay

Téamaí
Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am, Farraige, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 117

Buntéacs
ealach na gconnlach

Téacs caighdeánach
gealach na gcoinleach

Béarla
the harvest moon

Téamaí
Aimsir agus am, Talmhaíocht

Gnéithe teanga
Nath, Samhail

Feara Fáil

Leathanach 118

Buntéacs
soillse beanglánach

Téacs caighdeánach
soilse beangánacha

Béarla
forked lightning

Téamaí
Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 119

Buntéacs
an lá ar n-a n-óirthear

Téacs caighdeánach
an lá anóirthear

Béarla
the day after tomorrow

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 120

Buntéacs
B’fhuide leis ‘ná a shaoghal nó go labhaireadh Babaí

Téacs caighdeánach
B’fhaide leis ná a shaol nó go labhródh Babaí

Béarla
he thought Babaí would never speak

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht, Aimsir agus am, Aois

Gnéithe teanga
Meafar, Samhail

An Seanteach

Leathanach 120

Buntéacs
ag cómhrac a’ dá ráithche

Téacs caighdeánach
ag comhrac an dá ráithe

Béarla
at the changing of the seasons

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Meafar

Leathanach 121

Buntéacs
mur’ beidh go bhfuil sé a’ líonadh

Téacs caighdeánach
murab é go bhfuil sé ag líonadh

Béarla
if it wasn’t for the tide coming in

Téamaí
Aimsir agus am, Farraige, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Samhail

An Seanteach

Leathanach 122

Buntéacs
ní thugann rud ar bith acht a sheal

Téacs caighdeánach
ní thugann rud ar bith ach a sheal

Béarla
nothing lasts forever

Téamaí
Aimsir agus am, Aois

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 122

Buntéacs
... a dtáinig sé de mhithis dó ciall a bheith aige

Téacs caighdeánach
... a dtáinig sé de mhitheas dó ciall a bheith aige ...

Béarla
was high time for him to have learnt a bit of sense

Téamaí
Aimsir agus am, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 122

Buntéacs
thoisigh sí ar fóghnamh

Téacs caighdeánach
thosaigh sí ar fónamh

Béarla
it (the rain) started in earnest

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 123

Buntéacs
a’ lá corr-cointinneach a tháinig sé

Téacs caighdeánach
an lá corr cointinneach a tháinig sé

Béarla
the most inappropriate of days to come, of all days to come

Téamaí
Aimsir agus am, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Cith is Dealán

Leathanach 124

Buntéacs
ruaidheach Márta

Téacs caighdeánach
ruaiteach Mhárta

Béarla
dry, cold March wind

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 124

Buntéacs
eadar sin is tráthas

Téacs caighdeánach
idir sin is tráthas

Béarla
after a while, meanwhile

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

An Bhratach

Leathanach 125

Buntéacs
bhí an chóir léithe ‘un cuain

Téacs caighdeánach
bhí an chóir léi chun cuain

Béarla
she had a favourable wind back to harbour

Téamaí
Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am, Farraige, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 125

Buntéacs
tá an fhairrge ag iomchur craicinn

Téacs caighdeánach
tá an fharraige ag iompar craicinn

Béarla
the surface of the sea is smooth (even though it may be swelling heavily)

Téamaí
Farraige, Seoltóireacht agus bádóireacht, Aimsir agus am, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Meafar, Samhail

Úna Bhán

Leathanach 126

Buntéacs
ní thig olc i dtír, adeir siad, nach fearrde ’dhuine éigin

Téacs caighdeánach
ní thig olc i dtír, a deir siad, nach fearrde do dhuine éigin

Béarla
it’s an ill wind that blows nobody any good

Téamaí
Airgead - maoin - gnó, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Le Clapsholus

Leathanach 127

Buntéacs
agus a’ toirneach a’ cur le tuargán na gaoithe is na dtonn

Téacs caighdeánach
agus an toirneach ag cur le tuargaint na gaoithe is na dtonnta

Béarla
the thunder was adding to the battering of the wind and waves

Téamaí
Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am, Farraige

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 128

Buntéacs
go mbéidh a dtón i bhfad siar

Téacs caighdeánach
go mbeidh a dtóin i bhfad siar

Béarla
bent over double with age

Téamaí
Tréithe daonna, Aimsir agus am, Aois

Gnéithe teanga
Meafar, Samhail

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 129

Buntéacs
...agus an sean-sgéal dá chárdail

Téacs caighdeánach
...agus an seanscéal á chardáil

Béarla
mulling over the old story

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Aimsir agus am, Béaloideas agus seanchas

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Le Clapsholus

Leathanach 130

Buntéacs
comh ciúin le leac ghloine

Téacs caighdeánach
chomh ciúin le leac ghloine

Béarla
as calm as a mill-pond

Téamaí
Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am, Farraige

Gnéithe teanga
Samhail

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 130

Buntéacs
nach dom a bhí an crádh croidhe i ndán ar an tsaoghal seo

Téacs caighdeánach
nach dom a bhí an crá croí i ndán ar an tsaol seo

Béarla
wasn’t a life of heartbreak torment and distress in store for me

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Aimsir agus am, Bás - beatha - sláinte, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 131

Buntéacs
bhí géarbhach cruaidh gaoithe ann

Téacs caighdeánach
bhí géarbhach crua gaoithe ann

Béarla
there was stiff wind blowing

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 131

Buntéacs
ar ansmacht na nGall a tháinig sí féin agus a muinntir roimpí i dtír

Téacs caighdeánach
ar ansmacht na nGall a tháinig sí féin agus a muintir roimpi i dtír

Béarla
she and her people before her made their living on the back of English tyranny

Téamaí
Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair, Teaghlach – muintir – pobal, Aimsir agus am, Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Cúinsí pearsanta, Dlí - ceartas - pionós, Míleata, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 132

Buntéacs
ag gabháil lom ar a ‘ ghaoith

Téacs caighdeánach
ag gabháil lom ar an ghaoth

Béarla
to sail close to the wind

Téamaí
Aimsir agus am, Farraige, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Nath

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 133

Buntéacs
madadh gaoithe

Téacs caighdeánach
madadh gaoithe

Béarla
(rainbow) light over horizon portending storm

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 133

Buntéacs
tráthnóna polltach sna Faoilligh

Téacs caighdeánach
trathnóna polltach sna Faoilligh

Béarla
a piercing, cold February evening

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath, Meafar

Leathanach 134

Buntéacs
ní fhanann muir le fear sotail

Téacs caighdeánach
ní fhanann muir le fear sotail

Béarla
time and tide wait for no man

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Aimsir agus am, Farraige, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 135

Buntéacs
ní fhuil air acht greamughadh míosa

Téacs caighdeánach
níl air ach greamú míosa

Béarla
he has only secure work for a month

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Aimsir agus am, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 135?

Buntéacs
Domhnach is Dálach

Téacs caighdeánach
Domhnach is dálach

Béarla
day in, day out

Téamaí
Aimsir agus am, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath, Meafar

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 136

Buntéacs
bhí an Satharn righin

Téacs caighdeánach
bhí an Satharn righin

Béarla
Saturday passed slowly, was a long day

Téamaí
Aimsir agus am, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 136

Buntéacs
uair na cinneamhainte

Téacs caighdeánach
uair na cinniúna

Béarla
the hour of destiny

Téamaí
Aimsir agus am, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Leathanach 137?

Buntéacs
teacht dheirg a’ dá néall

Téacs caighdeánach
teacht dhearg an dá néal

Béarla
at dawn

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath, Samhail, Meafar

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 139

Buntéacs
“Tá sé ar shiubhal,” ar seisean, “agus bliadhain mhaith i n-a dhiaidh”

Téacs caighdeánach
“Tá sé ar shiúl,” ar seisean, “agus bliain mhaith ina dhiaidh”

Béarla
“He’s gone,” he said, “and good riddance to him!”

Téamaí
Aimsir agus am, Beannachtaí agus mallachtaí, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch, Nath

Leathanach 139

Buntéacs
ní smaointuighim air lá bán nó oidhche

Téacs caighdeánach
ní smaoiním air lá bán nó oíche

Béarla
I never think about him

Téamaí
Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 140

Buntéacs
tá caochlá air

Téacs caighdeánach
tá caochlú air

Béarla
a change in the weather is on the way

Téamaí
Talmhaíocht, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 140

Buntéacs
bhain siad a seal as a’ tsaoghal

Téacs caighdeánach
bhain siad a seal as an tsaol

Béarla
they lived out their lives

Téamaí
Aois, Aimsir agus am, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Samhail, Sofhriotal, Nath

An Bhratach

Leathanach 143

Buntéacs
mar adeir a’ nathán, ní buan a’ nídh caithtear

Téacs caighdeánach
mar a deir an nathán, ní buan an ní a chaitear

Béarla
as the saying has it, nothing lasts forever

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Airgead - maoin - gnó, Aimsir agus am, Aois

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 143

Buntéacs
nuair a bhí a seal beag tugtha

Téacs caighdeánach
nuair a bhí a seal beag tugtha

Béarla
when their brief spell (on earth) was up

Téamaí
Aimsir agus am, Bás - beatha - sláinte

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 143

Buntéacs
i ndubhlaidheacht geimhridh

Téacs caighdeánach
i ndúlaíocht gheimhridh

Béarla
in the depths of winter

Téamaí
Aimsir agus am, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 144

Buntéacs
bhí bórd den ghaoith linn

Téacs caighdeánach
bhí bord den ghaoth linn

Béarla
we had the wind in our side

Téamaí
Aimsir agus am, Seoltóireacht agus bádóireacht, Farraige