Leathanach 7
Buntéacs
eagla go raibh an droch-dheoir innti
Téacs caighdeánach
eagla go raibh an drochdheoir inti
Béarla
afraid that she came from a bad breed/a bad lot
Téamaí
Tréithe daonna, Teaghlach - muintir - pobal, Bás - beatha - sláinte
Leathanach 8
Buntéacs
go bhfuil a ngáir gach aon áit ar fud na dtrí bpobal
Téacs caighdeánach
go bhfuil a ngáir gach aon áit ar fud na dtrí phobal
Béarla
they are renowned throughout the district (the three parishes of Gweedore, The Rosses, Cloughaneely)
Téamaí
Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 8/9
Buntéacs
bíodh do chomhairle féin agat
Téacs caighdeánach
bíodh do chomhairle féin agat
Béarla
have it your own way
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 9
Buntéacs
súgán droma a dhéanamh díomsa
Téacs caighdeánach
súgán droma a dhéanamh díomsa
Béarla
to make a harness of me, to be henpecked
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Mothúcháin
Leathanach 9
Buntéacs
bhí a croidhe agus a h-anam istuigh ann
Téacs caighdeánach
bhí a croí agus a hanam istigh ann
Béarla
she was completely devoted to him
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Mothúcháin
Leathanach 10
Buntéacs
sin mar thig a’ caochlódh ar an aimsir
Téacs caighdeánach
sin mar a thig an claochlú ar an aimsir
Béarla
that’s how the weather changes
Téamaí
Aimsir agus am
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 12
Buntéacs
ní fhuil fios a chinneamhainte ag aonduine againn
Téacs caighdeánach
níl fios a chinniúna ag aon duine againn
Béarla
none of us know our destiny
Téamaí
Aimsir agus am, Aois, Bás - beatha - sláinte
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 13
Buntéacs
dubhairt sí leis é gan fiacail a chur ann
Téacs caighdeánach
dúirt sí leis é gan fiacail a chur ann
Béarla
she told him in no uncertain terms, didn’t mince her words
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Meafar
Leathanach 20
Buntéacs
bhí an mianach ceart ann
Téacs caighdeánach
bhí an mianach ceart ann
Béarla
he was made of the right stuff, had mettle
Téamaí
Tréithe daonna
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 21
Buntéacs
ó chuan Dhoire go cuan na gCeall
Téacs caighdeánach
ó chuan Dhoire go cuan na gCeall
Béarla
throughout the whole of Donegal
Leathanach 21
Buntéacs
a’ méid atá dh’fheasbhuidhe ar a’ bhád tá sé de bharraidheacht ag fear na stiúrthach
Téacs caighdeánach
an méid atá d’easpa ar an bhád tá sé de bharraíocht ag fear na stiúrach
Béarla
what the boat lacks the man at the helm makes up for
Téamaí
Seoltóireacht agus bádóireacht
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 23
Buntéacs
le saol na bhfear
Téacs caighdeánach
le saol na bhfear
Béarla
till the end of time
Téamaí
Aimsir agus am, Aois
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 27
Buntéacs
rinne mé cnústa dó
Téacs caighdeánach
rinne mé crústa de
Béarla
I flattened him
Téamaí
Iompar agus caidrimh
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 29
Buntéacs
fear beag anbhfann éidtreorach
Téacs caighdeánach
fear beag anbhann éidreorach
Béarla
small feeble man
Téamaí
Tréithe daonna
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 31
Buntéacs
is maith duit féin nach bhfuil cuid bhuailte ionat
Téacs caighdeánach
is maith duit féin nach bhfuil cuid bhuailte ionat
Béarla
it’s as well for you that you’re not worth hitting
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 32
Buntéacs
ná bain mo mhíthapa asam
Téacs caighdeánach
ná bain mo mhíthapa asam
Béarla
don’t make me lose my temper
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 32
Buntéacs
abair leis go racha mise i n-a dheabhaidh lá ar bith...
Téacs caighdeánach
abair leis go rachaidh mise ina dheabhaidh lá ar bith...
Béarla
tell him I’ll take him on any day....
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Míleata, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 34
Buntéacs
maistín dímhúinte
Téacs caighdeánach
maistín dímhúinte
Béarla
ill-bred person
Téamaí
Tréithe daonna
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 35
Buntéacs
cainnt gháibhtheach
Téacs caighdeánach
caint gháifeach
Béarla
exaggerated talk (hot air)
Téamaí
Iompar agus caidrimh
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 36
Buntéacs
chan de do bhréagnughadh é
Téacs caighdeánach
chan do do bhréagnú é
Béarla
with all due respect, not to contradict you
Téamaí
Iompar agus caidrimh
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 38
Buntéacs
breith ar do chéill
Téacs caighdeánach
breith ar do chiall
Béarla
to get a grip of yourself, have a bit of sense
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Mothúcháin
Leathanach 38
Buntéacs
beidh tú buartha nuair nach mbeidh breith ar d’aithreachas agat
Téacs caighdeánach
beidh tú buartha nuair nach mbeidh breith ar d’aithreachas agat
Béarla
you’ll be sorry when it will be too late
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Tréithe daonna, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 41
Buntéacs
ní thiocfadh leis locadh gan leithsgéal
Téacs caighdeánach
ní thiocfadh leis loiceadh gan leithscéal
Béarla
he couldn’t decline (the fight) without an excuse
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Míleata
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 41
Buntéacs
ná déan troid agus ná loic í más éigean duit
Téacs caighdeánach
ná déan troid agus ná loic í más éigean duit.
Béarla
never cause a fight and never shirk one if need be
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Míleata, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 42
Buntéacs
tallann feirge
Téacs caighdeánach
tallann feirge
Béarla
a fit of anger
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 42
Buntéacs
ag troid le fear nach bhfuil olc ná urchóid agam dó
Téacs caighdeánach
ag troid le fear nach bhfuil olc ná urchóid agam dó
Béarla
fighting with a man for whom I bear no ill-will
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 43
Buntéacs
an chuid is lugha de’n troid an chuid is fearr
Téacs caighdeánach
an chuid is lú den troid an chuid is fearr
Béarla
the least fighting done the better
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Míleata
Leathanach 43
Buntéacs
báire na fola
Téacs caighdeánach
báire na fola
Béarla
the crucial test, the crunch
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Bás - beatha - sláinte, Míleata, Mothúcháin
Leathanach 44
Buntéacs
sgéal a thabhóchadh mí-chlú do mo bhaile dúthchais
Téacs caighdeánach
scéal a thabhódh míchlú do mo bhaile dúchais
Béarla
a story that would get the place I was born a bad reputation
Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teach agus baile, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 46
Buntéacs
láthair na bruighne
Téacs caighdeánach
láthair na bruíne
Béarla
the place where the fight was to take place
Téamaí
Míleata
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 48
Buntéacs
an dá ua de ghaol
Téacs caighdeánach
an dá ó de ghaol
Béarla
second cousins
Téamaí
Teaghlach - muintir - pobal
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 48
Buntéacs
mé féin a choinnigh le baisteadh é
Téacs caighdeánach
mé féin a choinnigh le baisteadh é
Béarla
I acted as his godparent
Téamaí
Reiligiún agus creideamh
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 49
Buntéacs
bhí Síghle iongantach dóirte do’n leanbh
Téacs caighdeánach
bhí Síle iontach doirte don leanbh
Béarla
S. was very devoted to the child
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Teaghlach - muintir - pobal, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 49
Buntéacs
ag giolamas leis an leanbh
Téacs caighdeánach
ag giolamas leis an leanbh
Béarla
fondling, caressing the child
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Teaghlach - muintir - pobal
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 51
Buntéacs
ní fhuil léas ag aonduine ar a shaoghal
Téacs caighdeánach
níl léas ag aon duine ar a shaol
Béarla
no one knows what the future brings
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 51
Buntéacs
shíothlaigh sí an bainne
Téacs caighdeánach
shíothlaigh sí an bainne
Béarla
she strained the milk
Téamaí
Bia agus deoch, Obair agus ceardaíocht
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 53
Buntéacs
cionn is nach dtugaim córas dó
Téacs caighdeánach
cionn is nach dtugaim córas dó
Béarla
because I don’t encourage him, urge him on
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 56
Buntéacs
a’ gabháil ar bhéalaibh Dé
Téacs caighdeánach
ag gabháil ar bhéala Dé
Béarla
to defy God
Téamaí
Reiligiún agus creideamh
Leathanach 57
Buntéacs
a bheith i gcionn a’ tsleagháin
Téacs caighdeánach
a bheith i gceann an tsleáin
Béarla
cutting peat (working with a peat spade)
Téamaí
Obair agus ceardaíocht
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 57
Buntéacs
éadan an bhachta
Téacs caighdeánach
éadan an bhachta
Béarla
brow of the turf-bank
Téamaí
Talmhaíocht, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Obair agus ceardaíocht
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 58
Buntéacs
nuair a thiocfadh ann dó
Téacs caighdeánach
nuair a thiocfadh ann dó
Béarla
when he would come of age
Téamaí
Aimsir agus am, Aois, Bás - beatha - sláinte
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 60
Buntéacs
urlár buailte
Téacs caighdeánach
urlár buailte
Béarla
threshing floor
Téamaí
Talmhaíocht, Obair agus ceardaíocht
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 60/1
Buntéacs
cá bith mar a threabhfadh siad le chéile
Téacs caighdeánach
cibé mar a threabhfadh siad le chéile
Béarla
however they would get on
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Meafar
Leathanach 63
Buntéacs
ní fhuil sé tuartha leis a’ sgaramhaint
Téacs caighdeánach
níl sé tuartha leis an scaradh
Béarla
he is not accustomed / acclimatised to separation
Téamaí
Mothúcháin
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 65
Buntéacs
d’fhéadfaidhe a leath-bhreac a rádh le muinntir na Rosann
Téacs caighdeánach
d’fhéadfaí a leathbhreac a rá le muintir na Rosann
Béarla
the same could be said of the Rosses people
Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 66
Buntéacs
na smaointe a bhí a’ faibhreadh i gcroidhe na ndaoine
Téacs caighdeánach
na smaointe a bhí ag fabhrú i gcroí na ndaoine
Béarla
the ideas that were forming in the hearts of the people
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch, Samhail
Leathanach 73
Buntéacs
ó loisg sé an choinneal loisgfeadh sé an t-órlach
Téacs caighdeánach
ó loisc sé an choinneal loisceadh sé an t-orlach
Béarla
since he started, let him finish
Téamaí
Iompar agus caidrimh
Gnéithe teanga
Seanfhocal
Leathanach 75
Buntéacs
an raibh tú ar a gcomhairle?
Téacs caighdeánach
an raibh tú ar a gcomhairle?
Béarla
were you under their influence ?
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 81
Buntéacs
bhí daoine a’ tnúth a choróna dó
Téacs caighdeánach
bhí daoine ag tnúth a choróna dó
Béarla
people were vying for his crown
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 84
Buntéacs
caidé atá tú a mhaoidheamh?
Téacs caighdeánach
cad é atá tú a mhaíomh?
Béarla
what do you mean?
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 85
Buntéacs
bídh cead cainnte ag fear chaillte na himeartha
Téacs caighdeánach
bíonn cead cainte ag fear caillte na himeartha
Béarla
the loser of a contest may talk as much as he pleases (whereas the winner has no need to say anything)
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Seanfhocal
Leathanach 92
Buntéacs
d’aimsigh Conall a ghunna air
Téacs caighdeánach
d’aimsigh Conall a ghunna air
Béarla
C. aimed his gun at him
Téamaí
Míleata, Obair agus ceardaíocht
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 92
Buntéacs
nárbh’ é an ola ar a chroidhe é
Téacs caighdeánach
nárbh é an ola ar a chroí é
Béarla
wouldn’t he get great pleasure from it
Téamaí
Mothúcháin
Leathanach 93
Buntéacs
deireadh dúile a bhaint de rud
Téacs caighdeánach
deireadh dúile a bhaint de rud
Béarla
to despair of sth
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 97
Buntéacs
thoisigh sé a lúthastar liom
Téacs caighdeánach
thosaigh sé a lústar liom
Béarla
he (the dog) started fawning with me
Téamaí
Ainmhithe agus plandaí
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 100
Buntéacs
i ndiaidh an lóchán a bhaint as an choirce
Téacs caighdeánach
i ndiaidh an lóchán a bhaint as an choirce
Béarla
after separating the chaff from the oats
Téamaí
Talmhaíocht
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 100
Buntéacs
gur buaine bladh ná saol
Téacs caighdeánach
gur buaine bladh ná saol
Béarla
that fame outlives death
Téamaí
Bás - beatha - sláinte
Gnéithe teanga
Seanfhocal
Leathanach 102
Buntéacs
nár dhoicheallach an mhaise dó é le strainséir
Téacs caighdeánach
nár dhoicheallach an mhaise dó é le strainséir
Béarla
such inhospitableness to show a stranger
Téamaí
Iompar agus caidrimh
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 104
Buntéacs
is iomaí lá ag an uaigh orainn
Téacs caighdeánach
is iomaí lá ag an uaigh orainn
Béarla
you’re a long time dead
Téamaí
Bás - beatha - sláinte, Reiligiún agus creideamh
Gnéithe teanga
Seanfhocal
Leathanach 104
Buntéacs
leath a dhéanamh de féin agus leath de’n tsaoghal
Téacs caighdeánach
leath a dhéanamh de féin agus leath den tsaol
Béarla
to work all the hours God sends him / never take a break
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Obair agus ceardaíocht
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 108
Buntéacs
ní dhéanfadh siad croí de’n Dochartach Mór
Téacs caighdeánach
ní dhéanfadh siad croí den Dochartach Mhór
Béarla
they don't bear comparison with DM; they wouldn’t hold a candle to...
Téamaí
Tréithe daonna, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Meafar
Leathanach 111
Buntéacs
i bhfaiteadh na súl
Téacs caighdeánach
i bhfaiteadh na súl
Béarla
in the twinkling of an eye
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Aimsir agus am
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 112
Buntéacs
ní raibh cuid na ranna ann
Téacs caighdeánach
ní raibh cuid na roinnte ann
Béarla
it wasn’t big enough to share
Téamaí
Bia agus deoch
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 112
Buntéacs
ar a’ tráigh fhoilimh
Téacs caighdeánach
ar an trá fholamh
Béarla
destitute
Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 114
Buntéacs
splanc chéille
Téacs caighdeánach
splanc chéille
Béarla
a bit of sense, a titter of wit
Téamaí
Tréithe daonna, Bás - beatha - sláinte, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 114
Buntéacs
fear a raibh boc mearaidh air
Téacs caighdeánach
fear a raibh boc mearaidh air
Béarla
a man who was totally deranged
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Bás - beatha - sláinte
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 118
Buntéacs
clipríneach
Téacs caighdeánach
clipríneach
Béarla
limping person, cripple
Téamaí
Tréithe daonna, Baill choirp, Bás - beatha - sláinte
Gnéithe teanga
Focal aonair
Leathanach 119
Buntéacs
don óg-mhnaoi a raibh sé dálta léithe
Téacs caighdeánach
don ógbhean a raibh sé dálta léi
Béarla
for the young woman to whom he was betr
Téamaí
Grá - cleamhnas - rómánsaíocht
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 121
Buntéacs
ní thig a’ beo i dtír ar a’ mharbh
Téacs caighdeánach
ní thig an beo i dtír ar an mharbh
Béarla
life must go on; one must continue with one’s own life after the death of a loved one
Leathanach 126
Buntéacs
ní thig olc i dtír, adeir siad, nach fearrde ’dhuine éigin
Téacs caighdeánach
ní thig olc i dtír, a deir siad, nach fearrde do dhuine éigin
Béarla
it’s an ill wind that blows nobody any good
Téamaí
Airgead - maoin - gnó, Aimsir agus am
Gnéithe teanga
Seanfhocal
Leathanach 126
Buntéacs
caoineadh cosgarthach
Téacs caighdeánach
caoineadh coscrach
Béarla
distressful crying, lamenting
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Bás - beatha - sláinte, Mothúcháin
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 128
Buntéacs
fead ghlaice
Téacs caighdeánach
fead ghlaice
Béarla
whistle made with two fingers in mouth
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Baill choirp
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 130
Buntéacs
créatúr ar leag Dia lámh air
Téacs caighdeánach
créatúr ar leag Dia lámh air
Béarla
a person touched by God, a disabled person
Téamaí
Tréithe daonna, Bás - beatha - sláinte, Reiligiún agus creideamh
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 130
Buntéacs
gruag sceadach
Téacs caighdeánach
gruaig sceadach
Béarla
balding, scant hair
Téamaí
Tréithe daonna, Baill choirp
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 130
Buntéacs
uaill
Téacs caighdeánach
uaill
Béarla
light-headed, scatterbrained person
Téamaí
Tréithe daonna
Gnéithe teanga
Focal aonair
Leathanach 130
Buntéacs
ag imeacht le gaoth
Téacs caighdeánach
ag imeacht le gaoth
Béarla
(of person) to wander aimlessly
Téamaí
Iompar agus caidrimh
Gnéithe teanga
Meafar
Leathanach 131
Buntéacs
bhí sé fiúntach gan bheith sgabthach agus bhí sé críonna gan bheith ceachardha
Téacs caighdeánach
bhí sé fiúntach gan a bheith scaiptheach agus bhí sé críonna gan a bheith ceachartha
Béarla
he was generous but not prodigal, thrifty but not miserly
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Airgead - maoin - gnó, Tréithe daonna
Gnéithe teanga
Seanfhocal
Leathanach 132
Buntéacs
fá choinne lá na coise tinne
Téacs caighdeánach
fá choinne lá na coise tinne
Béarla
for a rainy day
Téamaí
Airgead - maoin - gnó
Gnéithe teanga
Meafar
Leathanach 139
Buntéacs
ar teaghrán
Téacs caighdeánach
ar teaghrán
Béarla
tethered to, on a lead
Téamaí
Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí, Obair agus ceardaíocht
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 139
Buntéacs
easumhal
Téacs caighdeánach
easumhal
Béarla
disobedient, insubordinate
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Tréithe daonna
Gnéithe teanga
Focal aonair
Leathanach 140
Buntéacs
nuair a thiocfadh ar an fheadhain teitheadh
Téacs caighdeánach
nuair a thiocfadh ar an fheadhain teitheadh
Béarla
when the troops would have to flee
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 145
Buntéacs
beart de réir do bhriathair
Téacs caighdeánach
beart de réir do bhriathair
Béarla
fulfilment of one’s word
Téamaí
Iompar agus caidrimh, Tréithe daonna, Stair
Gnéithe teanga
Nath
Leathanach 156
Buntéacs
is iomdha uair a chuir mé faisnéis Shéimidh
Téacs caighdeánach
is iomaí uair a chuir mé faisnéis Shéimí
Béarla
many a time I enquired about Séimidh’s whereabouts
Téamaí
Iompar agus caidrimh
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 156
Buntéacs
an saighdiúir anaithnid
Téacs caighdeánach
an saighdiúir anaithnid
Béarla
the unknown soldier
Téamaí
Míleata
Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch
Leathanach 157