Ainmhithe agus plandaí

Saibhreas Mháire

Cith is Dealán

Leathanach 1

Buntéacs
glaisín caorach

Téacs caighdeánach
glas caorach

Béarla
undyed homespun fabric

Téamaí
Talmhaíocht, Teach agus baile, Ainmhithe agus plandaí, Éadaí, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 2

Buntéacs
boladh an ghiubhais

Téacs caighdeánach
boladh na giúise

Béarla
the smell of bog deal/timber

Téamaí
Teach agus baile, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 3

Buntéacs
sgealláin

Téacs caighdeánach
scealláin

Béarla
small potatoes

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Focal aonair

Caisleáin Óir

Leathanach 6

Buntéacs
siorradh gaoithe isteach fríd an teach a chonnáladh na corra

Téacs caighdeánach
siorradh gaoithe isteach fríd an teach a chonálfadh na corra

Béarla
a freezing gust of wind through the house that would freeze fish

Téamaí
Teach agus baile, Aimsir agus am, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Feara Fáil

Leathanach 6

Buntéacs
leabaidh luachradh

Téacs caighdeánach
leaba luachra

Béarla
bed of rushes

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teach agus baile, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Fód a’ Bháis

Leathanach 7

Buntéacs
is beag a’ t-aithleá beag sgoithfeas den chraoibh é

Téacs caighdeánach
is beag an t-aithleá beag a scoithfidh den chraobh é

Béarla
a little light breeze would be enough to blow it from the branch

Téamaí
Aimsir agus am, Ainmhithe agus plandaí, Talmhaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 8

Buntéacs
smután maide

Téacs caighdeánach
smután maide

Béarla
a lump of wood

Téamaí
Talmhaíocht, Teach agus baile, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 9

Buntéacs
sugh cúl-fathaigh

Téacs caighdeánach
sú cál faiche

Béarla
nettle soup

Téamaí
Teach agus baile, Ainmhithe agus plandaí, Bás - beatha - sláinte, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 10

Buntéacs
giúmhas portaigh

Téacs caighdeánach
giúis phortaigh

Béarla
bog deal/pine

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Focal aonair

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 10

Buntéacs
coinnle feagh

Téacs caighdeánach
coinnle feaga

Béarla
candles made from rushes

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Ainmhithe agus plandaí, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Focal aonair

Cith is Dealán

Leathanach 11

Buntéacs
a bheith ar buailteachas

Téacs caighdeánach
a bheith ar buailteachas

Béarla
summer grazing, transhumance

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Talmhaíocht, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Ainmhithe agus plandaí, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 11

Buntéacs
gan oiread is bruideadh a fhágháil

Téacs caighdeánach
gan oiread is broideadh a fháil

Béarla
without as much as a bite (fishing)

Téamaí
Caithimh aimsire - cluichí - spóirt, Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí, Farraige, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 12

Buntéacs
bláth gach géag ‘á dtig ag cur leis a’ fhréimh ó dtáinig

Téacs caighdeánach
bláth gach géag dá dtig ag cur leis an fhréamh óna dtáinig

Béarla
like father like son

Téamaí
Tréithe daonna, Teaghlach - muintir - pobal, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Fód a’ Bháis

Leathanach 12

Buntéacs
ceathramha de mhart

Téacs caighdeánach
ceathrú de mhart

Béarla
a side of beef

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 12

Buntéacs
sgiordann éan as gach ealt

Téacs caighdeánach
sciurdann éan as gach ealta

Béarla
there’s always an odd-man out, an exception to every rule

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Cith is Dealán

Leathanach 13

Buntéacs
nuair a bíos aiste mheasardha ar na bric

Téacs caighdeánach
nuair a bhíonn aiste mheasartha ar na bric

Béarla
when the trout are biting reasonably well

Téamaí
Caithimh aimsire - cluichí - spóirt, Ainmhithe agus plandaí, Obair agus ceardaíocht, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Nath

Cith is Dealán

Leathanach 13

Buntéacs
a’ mhaol bhreac

Téacs caighdeánach
an maol breac

Béarla
the hornless, speckled cow

Téamaí
Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 18

Buntéacs
nach bhfuil fhios agat nach dtig sagart a dheánamh ar iasgaireacht

Téacs caighdeánach
nach bhfuil a fhios agat nach dtig sagart a dhéanamh ar iascaireacht

Béarla
fishing would not provide the funds required to produce a priest

Téamaí
Oideachas, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí, Obair agus ceardaíocht, Reiligiún agus creideamh, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 23

Buntéacs
dhreasaigh na Fianna an chonairt ann

Téacs caighdeánach
dhreasaigh na Fianna an chonairt ann

Béarla
the Fianna set the hounds on him

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Béaloideas agus seanchas, Míleata, Stair

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 24

Buntéacs
comh lag le h-éan i mbarrach

Téacs caighdeánach
chomh lag le héan i mbarrach

Béarla
as weak as an ailing chick

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Bás - beatha - sláinte

Gnéithe teanga
Samhail

Feara Fáil

Leathanach 25

Buntéacs
ar mhuin éich

Téacs caighdeánach
ar muin eich

Béarla
on horseback

Téamaí
Taisteal agus imirce, Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí, Míleata, Obair agus ceardaíocht, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 30

Buntéacs
gealach na gconnlach

Téacs caighdeánach
gealach na gcoinleach

Béarla
harvest moon

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am, Ainmhithe agus plandaí, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 30

Buntéacs
an chéad cheairtlín

Téacs caighdeánach
an chéad cheirtlín

Béarla
the first head of cabbage (On Halloween night)

Téamaí
Caithimh aimsire - cluichí - spóirt, Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Talmhaíocht, Teach agus baile, Aimsir agus am, Ainmhithe agus plandaí, Béaloideas agus seanchas, Bia agus deoch, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 30

Buntéacs
eagla ár mbáis orainn roimh an aicid dhuibh

Téacs caighdeánach
eagla ár mbáis orainn roimh an aicíd dhubh

Béarla
terrified of the potato blight

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Tréithe daonna, Talmhaíocht, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Ainmhithe agus plandaí, Bás - beatha - sláinte, Mothúcháin, Obair agus ceardaíocht, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 31

Buntéacs
bó na bpáistí

Téacs caighdeánach
bó na bpáistí

Béarla
cow kept for milk and broth made from blood for nourishment of children

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Teach agus baile, Teaghlach - muintir - pobal, Ainmhithe agus plandaí, Bás - beatha - sláinte, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 32

Buntéacs
cearc ar gor

Téacs caighdeánach
cearc ar gor

Béarla
a brooding hen

Téamaí
Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 32

Buntéacs
leagadh éilín fúithe

Téacs caighdeánach
leagadh éillín fúithi

Béarla
a clutch of eggs was laid under her

Téamaí
Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 32

Buntéacs
ál cíocrach

Téacs caighdeánach
ál cíocrach

Béarla
a ravenous brood

Téamaí
Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 33

Buntéacs
comh buidhe le cos lach’

Téacs caighdeánach
chomh buí le cos lachan

Béarla
of sallow, sickly, complexion (also tanned)

Téamaí
Tréithe daonna, Ainmhithe agus plandaí, Bás - beatha - sláinte

Gnéithe teanga
Samhail

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 35

Buntéacs
an mhuc dhubh

Téacs caighdeánach
an mhuc dhubh

Béarla
the train

Téamaí
Taisteal agus imirce, Cúinsí sóisialta, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Meafar

Caisleáin Óir

Leathanach 36

Buntéacs
tig achan rud le n’iomrádh ach a’ madadh-ruadh ‘s a’ marbhánach

Téacs caighdeánach
tig gach aon rud lena iomrá ach an madadh rua is an marbhán

Béarla
speak of the devil and he will appear

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Bás - beatha - sláinte, Béaloideas agus seanchas, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 36

Buntéacs
tuighe mhuirínighe

Téacs caighdeánach
tuí mhuiríní

Béarla
marram-grass thatch

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Obair agus ceardaíocht, Teach agus baile

Gnéithe teanga
Focal aonair, Frása suntasach teangeolaíoch

Fód a’ Bháis

Leathanach 37

Buntéacs
coróin spíne

Téacs caighdeánach
coróin spíne

Béarla
crown of thorns

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Focal aonair, Frása suntasach teangeolaíoch

Fód a’ Bháis

Leathanach 37

Buntéacs
ar chrann na croiche

Téacs caighdeánach
ar chrann na croiche

Béarla
on the crucifix

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 40

Buntéacs
brágha mar chluimh na h-eala

Téacs caighdeánach
bráid mar chlúmh na heala

Béarla
a neck like a swan

Téamaí
Grá - cleamhnas - rómánsaíocht, Ainmhithe agus plandaí, Baill choirp

Gnéithe teanga
Samhail

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 41

Buntéacs
solus a’ ghiúmhais

Téacs caighdeánach
solas na giúise

Béarla
the light of a pinewood fire

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 43

Buntéacs
ar chúlaibh

Téacs caighdeánach
ar cúla

Béarla
to be riding pillion/behind the rider

Téamaí
Taisteal agus imirce, Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 47

Buntéacs
ar bhallán stéille ’n mhadaidh

Téacs caighdeánach
ar bhallán stéille an mhadaidh

Béarla
to be struggling with poverty

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Ainmhithe agus plandaí, Bás - beatha - sláinte

Gnéithe teanga
Nath

Feara Fáil

Leathanach 52

Buntéacs
mar bhéadh dhá leomhan chraosach’ ann

Téacs caighdeánach
mar a bheadh dhá leon craosach ann

Béarla
like two ravenous lions

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Tréithe daonna, Ainmhithe agus plandaí, Míleata, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Samhail

An Seanteach

Leathanach 52

Buntéacs
mar bheadh sgeamhlach cat i nduibheagán na h-oidhche

Téacs caighdeánach
mar a bheadh sceamhaíl chait i nduibheagán na hoíche

Béarla
like a cat squealing in the dead of night

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Aimsir agus am, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 57

Buntéacs
ag athchaghnadh

Téacs caighdeánach
ag athchogaint

Béarla
chewing the cud

Téamaí
Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí, Bia agus deoch, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Fód a’ Bháis

Leathanach 59

Buntéacs
fallsgaoith

Téacs caighdeánach
falscaí

Béarla
mountain gorse fire / heather fire

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Talmhaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 62

Buntéacs
a’ ceannsughadh bromaigh

Téacs caighdeánach
ag ceansú bromaigh

Béarla
taming, breaking in a colt

Téamaí
Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 67

Buntéacs
éan i n-a dorn, de roghain ar dhá éan sa choillidh

Téacs caighdeánach
éan ina dorn, de rogha ar dhá éan sa choill

Béarla
a bird in the hand is worth two in the bush

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Ainmhithe agus plandaí, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 70

Buntéacs
comh tiugh le míoltógaí sa mhíodún

Téacs caighdeánach
comh tiubh le míoltóga sa mhíodún

Béarla
as dense as midges in the meadow

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Samhail

Cith is Dealán

Leathanach 70

Buntéacs
cuibhreann fiaraighe

Téacs caighdeánach
cuibhreann fiaraigh

Béarla
an uncultivated grassland patch

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Ainmhithe agus plandaí, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 70

Buntéacs
tlámán olna

Téacs caighdeánach
slámán olla

Béarla
a tuft or handful of wool

Téamaí
Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí, Éadaí, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Seanteach

Leathanach 74

Buntéacs
mar adeireadh na sean-daoine is trom cearc i bhfad

Téacs caighdeánach
mar a deireadh na seandaoine is trom cearc i bhfad

Béarla
as the old folk would say, no matter how light the burden it becomes heavy if it has to be carried far

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Ainmhithe agus plandaí, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 75

Buntéacs
chomh lag le héan i mbarrach

Téacs caighdeánach
chomh lag le héan i mbarrach

Béarla
as weak as an ailing chick

Téamaí
Tréithe daonna, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Samhail

Fód a’ Bháis

Leathanach 86

Buntéacs
ní raibh aiste ar bith a b’fhiú ar na balláin

Téacs caighdeánach
ní raibh aiste ar bith ab fhiú ar na balláin

Béarla
the bream weren’t biting much

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Caithimh aimsire - cluichí - spóirt, Farraige, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 89

Buntéacs
thoisigh na samharcáin a ghobadh aníos

Téacs caighdeánach
thosaigh na sabhaircíní a ghobadh aníos

Béarla
the primroses began to spring up

Téamaí
Aimsir agus am, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 90

Buntéacs
D’fheannfadh an Márta an riabhach

Téacs caighdeánach
D’fheannfadh an Márta an riabhach

Béarla
March would skin (it being so cold) the brindled cow

Téamaí
Talmhaíocht, Aimsir agus am, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Fód a’ Bháis

Leathanach 91

Buntéacs
bhí bó ionlao le díol aige

Téacs caighdeánach
bhí bó ionlao le díol aige

Béarla
he had a cow in-calf to sell

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Airgead - maoin - gnó, Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht, Talmhaíocht

An Bhratach

Leathanach 93

Buntéacs
go dtuga mé a chuid don ghamhain

Téacs caighdeánach
go dtuga mé a chuid don ghamhain

Béarla
so that I may feed the calf

Téamaí
Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí, Bia agus deoch, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Cith is Dealán

Leathanach 94

Buntéacs
gas-searbhán

Téacs caighdeánach
caisearbhán

Béarla
a sour person (also dandelion)

Téamaí
Tréithe daonna, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Focal aonair

Fód a’ Bháis

Leathanach 95

Buntéacs
ní fhuil aiste ar bith ortha

Téacs caighdeánach
níl aiste ar bith orthu

Béarla
they (fish) are not biting

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Caithimh aimsire - cluichí - spóirt, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Úna Bhán

Leathanach 97

Buntéacs
thoisigh sé a lúthastar liom

Téacs caighdeánach
thosaigh sé a lústar liom

Béarla
he (the dog) started fawning with me

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Feara Fáil

Leathanach 98

Buntéacs
ní bheidh gléas oibre ar bith ar ár gcuid marcach sa chumglach ina bhfuil siad

Téacs caighdeánach
ní bheidh gléas oibre ar bith ar ár gcuid marcach sa chúnglach ina bhfuil siad

Béarla
our cavalry will not be able to function in such a narraow space

Téamaí
Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Ainmhithe agus plandaí, Míleata, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 99

Buntéacs
comh dearg le caor chaorthainn

Téacs caighdeánach
chomh dearg le caor chaorthainn

Béarla
as red as a rowan berry

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Samhail

Fód a’ Bháis

Leathanach 101

Buntéacs
ceiliúr na cuaiche

Téacs caighdeánach
ceiliúr na cuaiche

Béarla
the cuckoo’s song

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Ceol agus filíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Fód a’ Bháis

Leathanach 102

Buntéacs
thríd dhroighean is dreas

Téacs caighdeánach
trí dhroighean is dris

Béarla
through blackthorn and bramble

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Feara Fáil

Leathanach 103

Buntéacs
ar steallaigh cos i n-áirde

Téacs caighdeánach
ar stealladh cos in airde

Béarla
at full gallop

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Míleata, Stair

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Rann na Feirste

Leathanach 103

Buntéacs
conairt na Féinne

Téacs caighdeánach
conairt na Féinne

Béarla
the hounds of the Fianna

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Béaloideas agus seanchas

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Fallaing Shíoda

Leathanach 107

Buntéacs
gach géag dá raibh a’ teacht ag iarraidh bheith ion-churtha leis a’ fhréimh ó dtáinig

Téacs caighdeánach
gach géag dá raibh ag teacht ag iarraidh a bheith inchurtha leis an fhréamh ónar tháinig

Béarla
every one of the offspring trying to be equal to their elders

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Teaghlach - muintir - pobal, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Rann na Feirste

Leathanach 107

Buntéacs
‘na sgifleogaí marbha dóighte

Téacs caighdeánach
ina scifleoga marbha dóite

Béarla
(leaves) like burnt rags

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Samhail

An Bhratach

Leathanach 109

Buntéacs
i gcionn a gcuid slatach

Téacs caighdeánach
i gceann a gcuid slat

Béarla
fishing (literally, working/using rods)

Téamaí
Caithimh aimsire - cluichí - spóirt, Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí, Farraige, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Nath

An Bhratach

Leathanach 112

Buntéacs
a gruag comh geal le canach a’ tsléibhe

Téacs caighdeánach
a gruaig chomh geal le canach an tsléibhe

Béarla
her hair as white as mountain bog cotton

Téamaí
Tréithe daonna, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Ainmhithe agus plandaí, Baill choirp

Gnéithe teanga
Samhail

Caisleáin Óir

Leathanach 112

Buntéacs
teinidh bhreágh ghiúbhais

Téacs caighdeánach
tine bhreá ghiúise

Béarla
a hearty pine fire

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teach agus baile, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Fód a’ Bháis

Leathanach 112

Buntéacs
dá mbrisfí coill air

Téacs caighdeánach
dá mbrisfí coill air

Béarla
no matter how much punishment he would have to take

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit

Gnéithe teanga
Nath

Fallaing Shíoda

Leathanach 113

Buntéacs
mar a deireadh na sean-daoine, is trom cearc i bhfad

Téacs caighdeánach
mar a deireadh na seandaoine, is trom cearc i bhfad

Béarla
as the old people used to say, even a light load gets heavy if carried far

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Tréithe daonna, Ainmhithe agus plandaí, Bás - beatha - sláinte

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 116

Buntéacs
sgaoith fhaoileann

Téacs caighdeánach
scaoth faoileán

Béarla
flock of gulls

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 120

Buntéacs
bhí ádh éisc orainn

Téacs caighdeánach
bhí ádh éisc orainn

Béarla
the fishing was good (we got lucky)

Téamaí
Caithimh aimsire - cluichí - spóirt, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí, Farraige

Gnéithe teanga
Nath

Le Clapsholus

Leathanach 123

Buntéacs
nach é an duine an fágálach bocht aindéiseach i measc na n-ainmhidhthe

Téacs caighdeánach
nach é an duine an fágálach bocht ainniseach i measc na n-ainmhithe

Béarla
isn’t mankind the helpless awkward creature among all living things

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Tréithe daonna, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Nath, Samhail

Feara Fáil

Leathanach 123

Buntéacs
ar shéala bheith apuighthe

Téacs caighdeánach
ar shéala a bheith aibithe

Béarla
almost ripe, mature

Téamaí
Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí, Bia agus deoch, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Le Clapsholus

Leathanach 130

Buntéacs
Tá cuma ar an éan go bhfuil sé sa ghlóir

Téacs caighdeánach
Tá cuma ar an éan go bhfuil sé sa ghlóir

Béarla
The bird looks as if he’s in exaltation

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Rann na Feirste

Leathanach 139

Buntéacs
comh mór le colpaigh

Téacs caighdeánach
chomh mór le colpach

Béarla
as big as a yearling heifer or bullock

Téamaí
Tréithe daonna, Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Samhail

Úna Bhán

Leathanach 139

Buntéacs
ar teaghrán

Téacs caighdeánach
ar teaghrán

Béarla
tethered to, on a lead

Téamaí
Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 144/5

Buntéacs
Tig gach aon rud le n-a iomrádh acht a’ madadh ruadh is a’ marbhánach,

Téacs caighdeánach
Tig gach aon rud lena iomrá ach an madadh rua is an marbhánach

Béarla
speak of the devil and he will appear

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Ainmhithe agus plandaí, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Caisleáin Óir

Leathanach 145

Buntéacs
caileannógach ar na ballaí

Téacs caighdeánach
caileannógach ar na ballaí

Béarla
green scum on the walls

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Teach agus baile, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 145

Buntéacs
sgiordaidh éan as gach ealt

Téacs caighdeánach
sciurdann éan as gach ealta

Béarla
there is always an odd man out, (there is always an exception)

Téamaí
Tréithe daonna, Teaghlach - muintir - pobal, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Fód a’ Bháis

Leathanach 154

Buntéacs
do-cheannsuighthe

Téacs caighdeánach
docheansaithe

Béarla
untameable, unmanageable

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Focal aonair

Fód a’ Bháis

Leathanach 156

Buntéacs
is minic a bhí cú mall sona

Téacs caighdeánach
is minic a bhí cú mall sona

Béarla
'a lagging hound was often lucky', better late than never

Téamaí
Aimsir agus am, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Seanfhocal

An Bhratach

Leathanach 159

Buntéacs
thug madadh mór áladh orainn

Téacs caighdeánach
thug madadh mór áladh orainn

Béarla
a big dog lunged at us

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 161

Buntéacs
buidéal a raibh scóig fhada agus corc canaigh air

Téacs caighdeánach
buidéal a raibh scóig fhada agus corc canaigh air

Béarla
a long necked bottle with cork made from mountain bog cotton

Téamaí
Teach agus baile, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Ainmhithe agus plandaí, Bia agus deoch, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 164

Buntéacs
bhí sí i bhfastódh ann mar bheadh báirneach ar charraig

Téacs caighdeánach
bhí sí i bhfostú ann mar a bheadh bairneach ar charraig

Béarla
she was stuck to him like a limpet to a rock

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Ainmhithe agus plandaí, Baill choirp, Bás - beatha - sláinte, Farraige, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Meafar, Samhail

Fód a’ Bháis

Leathanach 166

Buntéacs
a bheith faoi chrann smola

Téacs caighdeánach
a bheith faoi chrann smola

Béarla
to be cursed

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Beannachtaí agus mallachtaí

Fód a’ Bháis

Leathanach 185

Buntéacs
ní raibh rath ná bláth air

Téacs caighdeánach
ní raibh rath ná bláth air

Béarla
it neither flourished nor prospered

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Nath

Rann na Feirste

Leathanach 187

Buntéacs
cómh mall-triallach le seilide

Téacs caighdeánach
chomh malltriallach le seilide

Béarla
as slow as a snail

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Samhail

Fód a’ Bháis

Leathanach 189

Buntéacs
smután maide

Téacs caighdeánach
smután maide

Béarla
a chunk of wood

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Teach agus baile

Gnéithe teanga
Focal aonair

Úna Bhán

Leathanach 191

Buntéacs
d’imigh an sgéal ar fud na tíre mar d’imtheóchadh fallsgaoith i bhfraoch a’ tsléibhe i dtiormlach samhraidh

Téacs caighdeánach
d’imigh an scéal ar fud na tíre mar a d’imeodh falscaí i bhfraoch an tsléibhe i dtriomach samhraidh

Béarla
the news spread throughout the country like a mountain heather fire in a summer drought

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Meafar

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 192

Buntéacs
ag ath-chognamh

Téacs caighdeánach
ag athchogaint

Béarla
chewing the cud

Téamaí
Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Focal aonair

Rann na Feirste

Leathanach 194

Buntéacs
cómh díreach le feadh

Téacs caighdeánach
chomh díreach le feá

Béarla
as straight as a rush

Téamaí
Tréithe daonna, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Samhail

Rann na Feirste

Leathanach 196/7

Buntéacs
roithleach gan snámh

Téacs caighdeánach
roilleach gan snámh

Béarla
odd person out

Téamaí
Tréithe daonna, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Le Clapsholus

Leathanach 220

Buntéacs
gach éan mar oiltear é

Téacs caighdeánach
gach éan mar a oiltear é

Béarla
everyone is formed by his upbringing

Téamaí
Tréithe daonna, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 223

Buntéacs
seiche curaigh

Téacs caighdeánach
seithe churaigh

Béarla
hide of currach

Téamaí
Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 236

Buntéacs
Thosaigh an coileán a lústar leis a’ ghasúr,

Téacs caighdeánach
Thosaigh an coileán a lústar leis an ghasúr

Béarla
The pup began fawning with the boy

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Úna Bhán

Leathanach 237

Buntéacs
bhí siubhal maith ar an eallach bainne

Téacs caighdeánach
bhí siúl maith ar an eallach bainne

Béarla
milking cattle were selling well

Téamaí
Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí, Bia agus deoch, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Le Clapsholus

Leathanach 245

Buntéacs
a’ cneadaigh mar bheadh ainmhidhe gonta ann

Téacs caighdeánach
ag cneadaigh mar a bheadh ainmhí gonta ann

Béarla
groaning like a wounded animal

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Ainmhithe agus plandaí, Bás - beatha - sláinte

Gnéithe teanga
Samhail

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 278

Buntéacs
eachraidhe slime sleamhaine

Téacs caighdeánach
eacha slime sleamhna

Béarla
sleek and slender steeds

Téamaí
Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Le Clapsholus

Leathanach 282

Buntéacs
an laogh biadhta

Téacs caighdeánach
an lao biata

Béarla
the fatted calf

Téamaí
Teach agus baile, Teaghlach - muintir - pobal, Ainmhithe agus plandaí, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 319

Buntéacs
laogh biadhta

Téacs caighdeánach
lao biata

Béarla
fatted calf

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Obair agus ceardaíocht, Talmhaíocht

Gnéithe teanga
Focal aonair

Na Leabhair

Na Leabhair