Cúinsí sóisialta

Saibhreas Mháire

Leathanach XXX?

Buntéacs
bhí na nighneacha cumhduighthe

Téacs caighdeánach
bhí na hiníonacha cumhdaithe

Béarla
the daughters were settled (married)

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Grá – cleamhnas – rómánsaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach XXX?

Buntéacs
cumann a bhrúghadh ar a’ chailín seo

Téacs caighdeánach
cumann a bhrú ar an chailín seo

Béarla
to initiate, force a relationship with this girl

Téamaí
Grá – cleamhnas – rómánsaíocht, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach XXX

Buntéacs
ná bain do dhuine dheiróil, arsa fear na h-eagna

Téacs caighdeánach
ná bain do dhuine dhearóil, arsa fear na heagna

Béarla
don’t offend the afflicted, said the wise man

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach XXX

Buntéacs
dóigh bheag anásta

Téacs caighdeánach
dóigh bheag anásta

Béarla
in needy circumstances

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead – maoin – gnó

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 2

Buntéacs
oidhche cheann féile

Téacs caighdeánach
oíche cheann féile

Béarla
eve of a festival

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Nath

Cith is Dealán

Leathanach 2

Buntéacs
ní fhéadfainn a bheith fuar ionnaibh

Téacs caighdeánach
ní fhéadfainn a bheith fuar ionaibh

Béarla
I could not but show affection for you

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Teach agus baile, Teaghlach - muintir - pobal, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 3

Buntéacs
fá’n ghríosaigh

Téacs caighdeánach
fán ghríosach

Béarla
around the fire

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teach agus baile

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 3

Buntéacs
sgealláin

Téacs caighdeánach
scealláin

Béarla
small potatoes

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Focal aonair

Caisleáin Óir

Leathanach 4

Buntéacs
breast é mar Bhéarla!

Téacs caighdeánach
breast é mar Bhéarla!

Béarla
to hell with English!

Téamaí
Oideachas, Cúinsí sóisialta, Beannachtaí agus mallachtaí

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 4

Buntéacs
chaith sé suas bratógaí agus sean-chró liom

Téacs caighdeánach
chaith sé suas bratóga agus seanchró liom

Béarla
he chided me about rags and being raised in a hovel

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Teach agus baile, Éadaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 4

Buntéacs
altuigheadh sé iad

Téacs caighdeánach
altaíodh sé iad

Béarla
let him appreciate them

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Mothúcháin, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 4

Buntéacs
chuir airgead lochtach tón ann

Téacs caighdeánach
chuir airgead lochtach tóin ann

Béarla
ill-gotten gains set him up in life

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 5

Buntéacs
níl sé ‘ndáil nó ’ndúthchas aige

Téacs caighdeánach
níl sé i ndáil ná i ndúchas aige

Béarla
it is not in his upbringing or nature

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal

Gnéithe teanga
Nath

Cith is Dealán

Leathanach 5

Buntéacs
bhí sé ‘na shuidhe go te

Téacs caighdeánach
bhí sé ina shuí go te

Béarla
he was comfortably placed, well off

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Cith is Dealán

Leathanach 5

Buntéacs
leath-cheal a dhéanamh ar dhuine

Téacs caighdeánach
leithcheal a dhéanamh ar dhuine

Béarla
to exclude s.o., to treat s.o unfailrly

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Cith is Dealán

Leathanach 5

Buntéacs
díoghbháil a’ léighinn

Téacs caighdeánach
díobháil an léinn

Béarla
a lack of learning

Téamaí
Oideachas, Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 5

Buntéacs
is nach dtug sé spré ar bith dá nighin

Téacs caighdeánach
is nach dtug sé spré ar bith dá iníon

Béarla
and that he didn’t give his daughter any dowry

Téamaí
Dlí - ceartas - pionós, Grá – cleamhnas – rómánsaíocht, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 5

Buntéacs
gan aon phighin ar a thús ná ar a dheireadh

Téacs caighdeánach
gan aon phingin ar a thús ná ar a dheireadh

Béarla
without a penny to his name

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Nath

Cith is Dealán

Leathanach 6

Buntéacs
cionn ‘s é bheith ‘na mhac ag toicidhe

Téacs caighdeánach
cionn is é a bheith ina mhac ag toicí

Béarla
because he was the son of a wealthy man

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Teaghlach - muintir - pobal, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 6

Buntéacs
‘na bhall mhór

Téacs caighdeánach
ina bhall mhór

Béarla
to be a big shot

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 6

Buntéacs
ní dhéanfaidh sé ‘n lá rath’ le n-a sholus

Téacs caighdeánach
ní dhéanfaidh sé aon lá ratha lena sholas

Béarla
he will never prosper

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Feara Fáil

Leathanach 6

Buntéacs
leabaidh luachradh

Téacs caighdeánach
leaba luachra

Béarla
bed of rushes

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teach agus baile, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 6

Buntéacs
bó na bpáistí

Téacs caighdeánach
bó na bpáistí

Béarla
the cow which was used to sustain the family

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Bás – beatha – sláinte, Bia agus deoch, Cúinsí sóisialta, Talmhaíocht, Teach agus baile, Teaghlach – muintir – pobal

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 7

Buntéacs
(níl) dlígheadh ar a’ riachtanas

Téacs caighdeánach
(níl) dlí ar an riachtanas

Béarla
necessity knows no law

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Dlí

Gnéithe teanga
Nath

Cith is Dealán

Leathanach 7

Buntéacs
Is deise cabhair Dé ‘ná ‘n doras

Téacs caighdeánach
Is deise cabhair Dé ná an doras

Béarla
God’s help is always at hand

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Teach agus baile, Bás - beatha - sláinte, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Le Clapsholus

Leathanach 7

Buntéacs
mo dhá cheann i dtalamh ó dhubh go dubh

Téacs caighdeánach
mo dhá cheann i dtalamh ó dhubh go dubh

Béarla
working morning, noon and night

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Talmhaíocht, Aimsir agus am, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Leathanach 7

Buntéacs
mar adeireadh sean-mhná an bhaile bhí dóigh fir uasail air

Téacs caighdeánach
mar a deireadh seanmhná an bhaile bhí dóigh fir uasail air

Béarla
as the town’s old lady’s used to say he lived like a gentleman

Téamaí
Corp - baill agus cuma fhisiciúil, Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 7

Buntéacs
sin a’ fáth ar briseadh é

Téacs caighdeánach
sin an fáth ar briseadh é

Béarla
that’s the reason he lost his job, got sacked

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

An Bhratach

Leathanach 8

Buntéacs
bhí cuid eile de na príosúnaigh ‘á bhféacháil

Téacs caighdeánach
bhí cuid eile de na príosúnaigh á bhféachaint

Béarla
some of the prisoners were being tried

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Dlí, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 8

Buntéacs
a’ baint duilisg,

Téacs caighdeánach
ag baint duilisc

Béarla
gathering dulse (an edible seaweed)

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Talmhaíocht, Bia agus deoch, Farraige

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 8

Buntéacs
a dhath a dhéanamh a thabhóchadh cliú dó

Téacs caighdeánach
a dhath a dhéanamh a thabhódh clú dó

Béarla
to do anything that would earn him a reputation

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Úna Bhán

Leathanach 8

Buntéacs
go bhfuil a ngáir gach aon áit ar fud na dtrí bpobal

Téacs caighdeánach
go bhfuil a ngáir gach aon áit ar fud na dtrí phobal

Béarla
they are renowned throughout the district (the three parishes of Gweedore, The Rosses, Cloughaneely)

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 8

Buntéacs
i n-aghaidh dola

Téacs caighdeánach
in aghaidh dula

Béarla
unnatural, against the grain

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 9

Buntéacs
a’ cuartughadh éadálach

Téacs caighdeánach
ag cuardach éadála

Béarla
searching for flotsam, salvage

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Farraige, Obair agus ceardaíocht, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 10

Buntéacs
laigse bheag a fháil sa cháin dó

Téacs caighdeánach
laigse bheag a fháil sa cháin dó

Béarla
get him a reduction in the fine

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Dlí

Gnéithe teanga
Nath

An Bhratach

Leathanach 10

Buntéacs
bhí rud eile aca thug cúiteamh iomlán dóbhtha in gach áineamh dá raibh ortha, mar bhí bratach

Téacs caighdeánach
bhí rud eile acu a thug cúiteamh iomlán dóibh i ngach ainimh dá raibh orthu, mar a bhí bratach

Béarla
they had sometime else that fully compensated for every blemish that they had, namely a banner

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Mothúcháin, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 10

Buntéacs
ban-chliabhain

Téacs caighdeánach
banchliamhain

Béarla
daughter-in-law

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teach agus baile, Teaghlach - muintir - pobal

Gnéithe teanga
Focal aonair

Cith is Dealán

Leathanach 10

Buntéacs
ba náir léithe mealltaí a cos a nochtughadh os a choinne

Téacs caighdeánach
ba náir léi meallta a cos a nochtadh os a choinne

Béarla
she was ashamed to bare her legs (calfs) before him

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht, Baill choirp, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 10

Buntéacs
coinnle feagh

Téacs caighdeánach
coinnle feaga

Béarla
candles made from rushes

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Ainmhithe agus plandaí, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 10

Buntéacs
shílfeá nach mbéadh cáipís ar bith air as a leithéid sin a theagasg

Téacs caighdeánach
shílfeá nach mbeadh cáipéis ar bith air as a leithéid sin a theagasc

Béarla
you wouldn’t think he'd be reprimanded, penalised for teaching something like that

Téamaí
Oideachas, Cúinsí sóisialta, Dlí - ceartas - pionós

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 11

Buntéacs
a bheith ar buailteachas

Téacs caighdeánach
a bheith ar buailteachas

Béarla
summer grazing, transhumance

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Talmhaíocht, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Ainmhithe agus plandaí, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Rann na Feirste

Leathanach 11

Buntéacs
ruagaire reatha

Téacs caighdeánach
ruagaire reatha

Béarla
a vagabond, raker

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 12

Buntéacs
tá dóigh bheag anásta ar na créatúir

Téacs caighdeánach
tá dóigh bheag anásta ar na créatúir

Béarla
(the infants) are in needy circumstances

Téamaí
Bás – beatha – sláinte, Airgead – maoin – gnó, Bia agus deoch, Cúinsí pearsanta, Cúinsí sóisialta, Corp - baill agus cuma fhisiciúil, Teaghlach – muintir – pobal

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 13

Buntéacs
ag rámhailligh fá’n t-saoghal réiceamhail a bhí aige féin

Téacs caighdeánach
ag rámhailligh faoin tsaol réiciúil a bhí aige féin

Béarla
rambling on about his rakish life

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Bás - beatha - sláinte, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 13

Buntéacs
Tá an cóta cheana féin aicí air agus coinneócha sí air é.

Téacs caighdeánach
Tá an cóta cheana féin aici air agus coinneoidh sí air é.

Béarla
She has him hen-pecked already and she’ll keep him like that.

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Meafar

An Seanteach

Leathanach 13

Buntéacs
éadalácha a’ teacht fá thír

Téacs caighdeánach
éadalácha ag teacht fá thír

Béarla
flotsam washed ashore

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Farraige, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 13

Buntéacs
tá an baile faoi chrann smola

Téacs caighdeánach
tá an baile faoi chrann smola

Béarla
the town(land) is blighted, cursed

Téamaí
Bás – beatha – sláinte, Cúinsí sóisialta, Cúinsí pearsanta, Dlí - ceartas - pionós, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Samhail, Nath

Fallaing Shíoda

Leathanach 14

Buntéacs
an foirgneamh cadránta sin

Téacs caighdeánach
an foirgneamh cadránta sin

Béarla
that hard unwelcoming building

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Obair agus ceardaíocht, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Seanteach

Leathanach 14

Buntéacs
earradh seach cannaí

Téacs caighdeánach
earraí seach cannaí

Béarla
goods other than cans

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 14

Buntéacs
beidh sí beo bocht i n-a díomhanas

Téacs caighdeánach
beidh sí beo bocht ina díomhaointeas

Béarla
she'll live in poverty if unmarried

Téamaí
Grá – cleamhnas – rómánsaíocht, Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Teaghlach – muintir – pobal

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 14

Buntéacs
gan de spré aicí acht …

Téacs caighdeánach
gan de spré aicí ach …

Béarla
having only ... for a dowry, with nothing to her name

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Grá – cleamhnas – rómánsaíocht, Cúinsí sóisialta, Teaghlach – muintir – pobal

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Le Clapsholus

Leathanach 15

Buntéacs
an márla beag bocht a d’imthigh as maoidheamh

Téacs caighdeánach
an marla beag bocht a d’imigh as maíomh

Béarla
the pitiful weakling who disgraced himself and his people

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Rann na Feirste

Leathanach 15

Buntéacs
fear a bhéadh ‘na shuidhe go te

Téacs caighdeánach
fear a bheadh ina shuí go te

Béarla
a man who would be comfortably off

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

An Bhratach

Leathanach 16

Buntéacs
ní fiú do shaothar é

Téacs caighdeánach
ní fiú do shaothar é

Béarla
it’s not worth your while

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Mothúcháin, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Meafar, Nath, Samhail

Caisleáin Óir

Leathanach 16

Buntéacs
snáth-na-báinríoghaine

Téacs caighdeánach
snáth na banríona

Béarla
the queen’s thread yarn supplied by British Government under one of the relief schemes during the Famine

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Éadaí, Obair agus ceardaíocht, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 16

Buntéacs
níor íoc siad cíos ná gearradh

Téacs caighdeánach
níor íoc siad cíos ná gearradh

Béarla
they paid neither rent nor rates

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Teach agus baile, Obair agus ceardaíocht, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 17

Buntéacs
féacháil an rachadh agam éadáil a dhíol,

Téacs caighdeánach
féachaint an rachadh agam éadáil a dhíol,

Béarla
to see if I could try to sell some flotsam (salvage from the sea)

Téamaí
Taisteal agus imirce, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Farraige, Obair agus ceardaíocht, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 17

Buntéacs
áithe aoil

Téacs caighdeánach
áith aoil

Béarla
a lime kiln

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Focal aonair

Caisleáin Óir

Leathanach 18

Buntéacs
nuair a thiocfadh ann domh

Téacs caighdeánach
nuair a thiocfadh ann dom

Béarla
when I come of age

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Aois

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 18

Buntéacs
nach bhfuil fhios agat nach dtig sagart a dheánamh ar iasgaireacht

Téacs caighdeánach
nach bhfuil a fhios agat nach dtig sagart a dhéanamh ar iascaireacht

Béarla
fishing would not provide the funds required to produce a priest

Téamaí
Oideachas, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Ainmhithe agus plandaí, Obair agus ceardaíocht, Reiligiún agus creideamh, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 18

Buntéacs
Ní fhuil a fhios ag neach ‘á maireann caidé atá fá n-a choinne ag an t-saoghal.

Téacs caighdeánach
Níl a fhios ag neach dá maireann cad é atá fána choinne ag an tsaol.

Béarla
There’s not a living soul who knows what life holds in store for him

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Aimsir agus am, Bás - beatha - sláinte

Gnéithe teanga
Nath

An Bhratach

Leathanach 19

Buntéacs
is doiligh fonóid den chineál sin a fhulaingt

Téacs caighdeánach
is doiligh fonóid den chineál sin a fhulaingt

Béarla
it is difficult to suffer that kind of mockery

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 19

Buntéacs
náire shaoghalta

Téacs caighdeánach
náire shaolta

Béarla
a public scandal

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Cith is Dealán

Leathanach 19

Buntéacs
i n-áit na leith-phighinne i dteach a’ phobail

Téacs caighdeánach
in áit na leathphingne i dteach an phobail

Béarla
in the halfpenny place in the church

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Nath

Rann na Feirste

Leathanach 19

Buntéacs
sé sin mur bhfuil cinneamhaint ann a chumas ár gcuid críoch

Téacs caighdeánach
is é sin mura bhfuil cinniúint ann a chumas ár gcuid críoch

Béarla
that is, unless fate had destined us to be neighbours

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teach agus baile, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 19

Buntéacs
bhí geansaí ar na dealgáin aici

Téacs caighdeánach
bhí geansaí ar na dealgáin aici

Béarla
she was knitting a pullover

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Éadaí, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 19

Buntéacs
chuir na cómharsanaigh gron ann

Téacs caighdeánach
chuir na cómharsana cron ann

Béarla
the neighbours noticed it (in a negative way)

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teaghlach – muintir – pobal

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 21

Buntéacs
an t-eagar a bhfuil mé ann

Téacs caighdeánach
an t-eagar a bhfuil mé ann

Béarla
the state I'm in

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Tréithe daonna, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 21

Buntéacs
‘ghabháil amach bun-an-Eargail

Téacs caighdeánach
ag gabháil amach bun an Eargail

Béarla
passing Errigal, on emigration route

Téamaí
Taisteal agus imirce, Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 21

Buntéacs
sgéal a chluinfeas tír is cheilfeas muintear

Téacs caighdeánach
scéal a chluinfeas tír is a cheilfeas muintir

Béarla
something which is common knowledge despite efforts to conceal it by or from relatives of those involved

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal

Gnéithe teanga
Nath

Fód a’ Bháis

Leathanach 21

Buntéacs
B’fhada go bhfaghthaidhe an fhaill le linn Bhaloir Mhóir na mBéimeann

Téacs caighdeánach
B’fhada go bhfaghfí an fhaill le linn Bhaloir Mhóir na mBéimeanna

Béarla
Such a thing would never have happened during the time of Balor’s reign

Téamaí
Béaloideas agus seanchas, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 21

Buntéacs
mhairfeadh siad a’ saoghal úr don lánamhain,

Téacs caighdeánach
mhairfeadh siad an saol úr don lánúin

Béarla
they would congratulate the couple on their marriage

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht, Teaghlach - muintir - pobal, Beannachtaí agus mallachtaí, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Leathanach 22

Buntéacs
go rabh Éire i mbraighdeanas

Téacs caighdeánach
go raibh Éire i mbraighdeanas

Béarla
that Ireland was in bondage

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Dlí - ceartas - pionós, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Samhail, Meafar

Leathanach 23

Buntéacs
cuireadh a mhuinntir as seilbh le linn Chogadh na Talmhan

Téacs caighdeánach
cuireadh a mhuintir as seilbh le linn Chogadh na Talún

Béarla
his people were dispossessed during the Land War

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Dlí - ceartas - pionós, Cúinsí sóisialta, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair, Talmhaíocht

Gnéithe teanga
Samhail, Nath

Feara Fáil

Leathanach 24

Buntéacs
ar an ádhbhar nach raibh muintir na h-Éireann ag imirt a gcleasa dh’aontaoibh

Téacs caighdeánach
ar an ábhar nach raibh muintir na hÉireann ag imirt a gcleas d’aon taobh

Béarla
because the Irish were not in unison, pulling together

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Teaghlach - muintir - pobal, Béaloideas agus seanchas, Míleata, Mothúcháin, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 24

Buntéacs
go gcuiridh an t-Athair Síorruidhe sliocht oraibh,

Téacs caighdeánach
go gcuire an tAthair Síoraí sliocht oraibh

Béarla
may God grant you offspring

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht, Teach agus baile, Teaghlach - muintir - pobal, Aimsir agus am, Beannachtaí agus mallachtaí, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Nath

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 24

Buntéacs
agus go sábhla sé ar a’ triuch iad,

Téacs caighdeánach
agus go sábhála sé ar an triuch iad

Béarla
and may he spare them from whooping cough

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal, Bás - beatha - sláinte, Beannachtaí agus mallachtaí, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 24

Buntéacs
an oidheadh a d’fhulaing siad

Téacs caighdeánach
an oidheadh a d’fhulaing siad

Béarla
the (tragic) fate they endured

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 25

Buntéacs
Is fiú do dhuine bheith bocht agus ní fiú do dhuine bheith truaillidhe.

Téacs caighdeánach
Is fiú do dhuine a bheith bocht agus ní fiú do dhuine a bheith truaillí.

Béarla
Poverty is no disgrace but miserliness is.

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 25

Buntéacs
feoil thubaisteach

Téacs caighdeánach
feoil thubaisteach

Béarla
meat of farm animal killed by accident

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Bia agus deoch, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Meafar, Nath, Samhail

Leathanach 25

Buntéacs
(a bheith) faoi chrann smola

Téacs caighdeánach
(a bheith) faoi chrann smola

Béarla
(to be) blighted, cursed

Téamaí
Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Nath, Meafar

Cith is Dealán

Leathanach 26

Buntéacs
ar bhealach ‘aimhlis

Téacs caighdeánach
ar bhealach a aimhleasa

Béarla
on the wrong road, astray (behaviour, way of life)

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Nath

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 26

Buntéacs
‘sí a bhí a bhaighteóracht le Malaidh,

Téacs caighdeánach
Is í a bhí a vaidhtéireacht le Malaidh

Béarla
she was matron of honour for Malaidh

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht, Teaghlach - muintir - pobal, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Seanteach

Leathanach 26

Buntéacs
ní fhéadfaimis bheith fuar sna créatúir atá i Meiriceá

Téacs caighdeánach
ní fhéadfaimis a bheith fuar sna créatúir atá i Meiriceá

Béarla
we could not but show affection for the folk in America (since they have been so good to us)

Téamaí
Taisteal agus imirce, Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Teach agus baile, Teaghlach - muintir - pobal

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 26

Buntéacs
is iomdha meath a tháinig orainn sa tír seo ó bhí saol órdha na naomh is na n-éigeas ann

Téacs caighdeánach
is iomaí meath a tháinig orainn sa tír seo ó bhí saol órga na naomh is na n-éigeas ann

Béarla
many a decline has happened to us in this country since the golden age of saints and scholars

Téamaí
Béaloideas agus seanchas, Cúinsí sóisialta, Aimsir agus am, Gaois - comhairle - eolas, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Reiligiún agus creideamh, Stair

Gnéithe teanga
Sofhriotal

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 27

Buntéacs
fuair sí a sáith de’n tsaoghal,

Téacs caighdeánach
fuair sí a sáith den tsaol

Béarla
she’s had her fair share of trouble in life

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Bás - beatha - sláinte, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Cith is Dealán

Leathanach 28

Buntéacs
ar aghaidh boise

Téacs caighdeánach
ar aghaidh boise

Béarla
(your life is) going well

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Aimsir agus am, Mothúcháin, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 28

Buntéacs
ní dheárna sí acht acht cómhla an dorais a tharraingt amach i n-a diaidh agus imtheacht léithe i mbéal a cinn

Téacs caighdeánach
ní dhearna sí ach comhla an dorais a tharraingt amach ina diaidh agus imeacht léi i mbéal a cinn

Béarla
she just closed the door behind her and took to the road

Téamaí
Taisteal agus imirce, Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Teach agus baile, Teaghlach - muintir - pobal

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 28

Buntéacs
ar a’ tráigh fhoilimh

Téacs caighdeánach
ar an trá fholamh

Béarla
left destitute

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí pearsanta, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Samhail, Nath

Leathanach 28

Buntéacs
ag clampughadh mhónadh

Téacs caighdeánach
ag clampú móna

Béarla
building turf stack, clamping

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht, Teach agus baile

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Feara Fáil

Leathanach 29

Buntéacs
Is óg sa t-saoghal a fuair Sasain amach go dtiocfadh léithe ár mbuaidh a fhágháil le béal bán nuair a sháireochadh sé uirthí ár gcur faoi shlait le láimh láidir.

Téacs caighdeánach
Is óg sa tsaol a fuair Sasana amach go dtiocfadh léi ár mbua a fháil le béal bán nuair a sháródh sé uirthi dár gcur faoi shlat le lámh láidir.

Béarla
Long ago, England discovered she could conquer us with flattery when she failed to conquer us with force.

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Dlí, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Feara Fáil

Leathanach 29

Buntéacs
bhí an dá thréibh amuigh ar a chéile san am

Téacs caighdeánach
bhí an dá threibh amuigh ar a chéile san am

Béarla
the two tribes were at odds with each other at the time

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Teaghlach - muintir - pobal, Aimsir agus am, Bás - beatha - sláinte, Béaloideas agus seanchas, Míleata, Mothúcháin, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Nath

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 29

Buntéacs
mar adeir a’ nathán is cosamhail gur fearr suidhe ar a’ sgáth ‘ná suidhe ar a’ bhlár fholamh.

Téacs caighdeánach
Mar a deir an nathán, is cosúil gur fearr suí ar an scáth ná suí ar an bhlár fholamh

Béarla
half a loaf is better than no bread.

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Bás - beatha - sláinte, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Leathanach 29

Buntéacs
ar a’ mheithil

Téacs caighdeánach
ar an mheitheal

Béarla
in the working group

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht, Talmhaíocht

Gnéithe teanga
Nath

An Bhratach

Leathanach 30

Buntéacs
a’ té shiubhaileas bídh meas ar a bhreitheamhnas

Téacs caighdeánach
an té a shiúlas bíonn meas ar a bhreithiúnas

Béarla
the travelled person’s judgement is respected

Téamaí
Taisteal agus imirce, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 30

Buntéacs
gealach na gconnlach

Téacs caighdeánach
gealach na gcoinleach

Béarla
harvest moon

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am, Ainmhithe agus plandaí, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 30

Buntéacs
oidhche cheann féile

Téacs caighdeánach
oíche cheann féile

Béarla
the eve of a festival

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Aimsir agus am, Béaloideas agus seanchas

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 30

Buntéacs
an chéad cheairtlín

Téacs caighdeánach
an chéad cheirtlín

Béarla
the first head of cabbage (On Halloween night)

Téamaí
Caithimh aimsire - cluichí - spóirt, Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Talmhaíocht, Teach agus baile, Aimsir agus am, Ainmhithe agus plandaí, Béaloideas agus seanchas, Bia agus deoch, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 30

Buntéacs
eagla ár mbáis orainn roimh an aicid dhuibh

Téacs caighdeánach
eagla ár mbáis orainn roimh an aicíd dhubh

Béarla
terrified of the potato blight

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Tréithe daonna, Talmhaíocht, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Ainmhithe agus plandaí, Bás - beatha - sláinte, Mothúcháin, Obair agus ceardaíocht, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 30

Buntéacs
cheannuigh sí na huaisle le céimidheacht impireachta

Téacs caighdeánach
cheannaigh sí (Sasana) na huaisle le céimíocht impireachta

Béarla
she (England) bought the aristocracy with Imperial status

Téamaí
Stair, Aimsir agus am, Airgead – maoin – gnó, Béaloideas agus seanchas, Cúinsí sóisialta, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 30

Buntéacs
chuir sí) filleadh beag is plaid ar an chuid eile aca

Téacs caighdeánach
chuir sí (Sasana) filleadh beag is pluid ar an chuid eile acu

Béarla
she (England) dressed the rest in kilts and blankets (Scottish attire)

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Éadaí, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 30

Buntéacs
acht nach ndearna sí a leath-bhreac eile le hÉirinn?

Téacs caighdeánach
ach nach ndearna sí a leathbhreac eile le hÉirinn?

Béarla
but didn’t she do something similar with Ireland ?

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Stair, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 31

Buntéacs
bhí siad ‘á mo reamhrughadh

Téacs caighdeánach
bhí siad do mo ramhrú

Béarla
they were fattening me up

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Baill choirp, Bás - beatha - sláinte, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Le Clapsholus

Leathanach 31

Buntéacs
is mó i bhfad a’ díol truaighe an mháthair

Téacs caighdeánach
is mó i bhfad an díol trua an mháthair

Béarla
the mother was an even greater object of pity

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teach agus baile, Teaghlach - muintir - pobal, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 31

Buntéacs
bó na bpáistí

Téacs caighdeánach
bó na bpáistí

Béarla
cow kept for milk and broth made from blood for nourishment of children

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Teach agus baile, Teaghlach - muintir - pobal, Ainmhithe agus plandaí, Bás - beatha - sláinte, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 31

Buntéacs
ar an tráigh fhoilimh

Téacs caighdeánach
ar an trá fholamh

Béarla
destitute

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Cúinsí pearsanta

Gnéithe teanga
Meafar

An Bhratach

Leathanach 32

Buntéacs
sé an t-airgead íde gach uilc

Téacs caighdeánach
is é an t-airgead íde gach oilc

Béarla
money is the root of all evil

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Bás - beatha - sláinte, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

An Bhratach

Leathanach 32

Buntéacs
troidfe siad ar bheagán siocrach

Téacs caighdeánach
troidfidh siad ar bheagán siocrach

Béarla
they’ll fight at the drop of a hat (for little reason)

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Míleata, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Feara Fáil

Leathanach 35

Buntéacs
seal a’ coinneáil comhraic le Sasain agus seal i mbruighin eadarainn féin

Téacs caighdeánach
seal ag coinneáil comhraic le Sasana agus seal i mbruíon eadrainn féin

Béarla
a while fighting the English and a while fighting among ourselves

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal, Aimsir agus am, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 35

Buntéacs
an mhuc dhubh

Téacs caighdeánach
an mhuc dhubh

Béarla
the train

Téamaí
Taisteal agus imirce, Cúinsí sóisialta, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Meafar

Leathanach 35

Buntéacs
cuid na muc

Téacs caighdeánach
cuid na muc

Béarla
pig food

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Bia agus deoch, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 36

Buntéacs
ag deánamh na gcrasóg

Téacs caighdeánach
ag deánamh na gcrosóg

Béarla
making St Bridget’s crosses

Téamaí
Caithimh aimsire - cluichí - spóirt, Cúinsí sóisialta, Teach agus baile, Teaghlach - muintir - pobal, Obair agus ceardaíocht, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 37

Buntéacs
gan chuireadh gan chóiste

Téacs caighdeánach
gan chuireadh gan chóiste

Béarla
uninvited

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Leathanach 37

Buntéacs
cead a thabhairt do na cailíní éirí ar a seal

Téacs caighdeánach
cead a thabhairt do na cailíní éirí ar a seal

Béarla
(in dancing) ladies choice

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Caithimh aimsire – cluichí – spóirt

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 38

Buntéacs
gan de chúl-cinn aige acht ...

Téacs caighdeánach
gan de chúl cinn aige ach ...

Béarla
he had nothing in reserve but ...

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Bás - beatha - sláinte, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Le Clapsholus

Leathanach 38

Buntéacs
Is furas daoine óga a sheoladh ar bhealach a n-aimhlis

Téacs caighdeánach
Is furasta daoine óga a sheoladh ar bhealach a n-aimhleasa

Béarla
it’s easy to set young people on the road to ruin

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Aois

Gnéithe teanga
Nath

Feara Fáil

Leathanach 38

Buntéacs
Bhí na clanna dh’aoinleith agus é tuigthe aca ó cheann ceann na tíre nár neart go cur le chéile.

Téacs caighdeánach
Bhí na clanna d’aon leith agus é tuigthe acu ó cheann ceann na tíre nár neart go cur le chéile

Béarla
The clans were united all over the country and understood that strength lay in unity.

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Teaghlach - muintir - pobal, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Míleata, Mothúcháin, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Leathanach 38

Buntéacs
is dá mbéadh sé 'na mhac toicidhe

Téacs caighdeánach
is dá mbeadh sé ina mhac toicí

Béarla
as if he was the son of a wealthy man

Téamaí
Teach agus baile, Teaghlach – muintir – pobal, Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 39

Buntéacs
daoine a’ gabháil i gcionn a’ tsaoghail

Téacs caighdeánach
daoine ag gabháil i gceann an tsaoil

Béarla
newlyweds starting out on life

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht, Teach agus baile, Teaghlach - muintir - pobal

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 39

Buntéacs
faoi chrann smola

Téacs caighdeánach
faoi chrann smola

Béarla
blighted, cursed

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Bás - beatha - sláinte, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Nath

Feara Fáil

Leathanach 39

Buntéacs
tharraing a ghníomharthaí léan agus léirsgrios ar a’ tír

Téacs caighdeánach
tharraing a ghníomharthaí léan agus léirscrios ar an tír

Béarla
his actions brought anguish and utter devastation to the country

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Bás - beatha - sláinte, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 39

Buntéacs
toradh na h-aindeise

Téacs caighdeánach
toradh na hainnise

Béarla
the result of poverty, misery

Téamaí
Cúinsí pearsanta, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 39

Buntéacs
shaothróchadh sé a chuid as allus a mhalacha mar a rinne a mhuinntir roimhe riamh anall

Téacs caighdeánach
shaothródh sé a chuid as allas a mhalaí mar a rinne a mhuintir roimhe riamh anall

Béarla
he would earn his living by the sweat of his brow as his people before had always done

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht, Teach agus baile, Teaghlach – muintir – pobal, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Nath, Meafar, Samhail

An Bhratach

Leathanach 40

Buntéacs
a’ maoidheamh a shaoghail air

Téacs caighdeánach
ag maíomh a shaoil air

Béarla
envious of his life

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Feara Fáil

Leathanach 40

Buntéacs
bhí togha gach bidh agus rogha gach dighe ann

Téacs caighdeánach
bhí togha gach bia agus rogha gach dí ann

Béarla
The best of food and drink were there

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Teach agus baile, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Nath

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 40

Buntéacs
tá dóigh bheag anásta ar an duine bhocht

Téacs caighdeánach
tá dóigh bheag anásta ar an duine bhocht

Béarla
the poor fellow is in needy circumstances, down on his luck

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Bás - beatha - sláinte, Mothúcháin, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Seanteach

Leathanach 40

Buntéacs
ar maothas i n-airgead

Téacs caighdeánach
ar maos in airgead

Béarla
dripping with money, very wealthy

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 40

Buntéacs
bhí a shliocht uirthi

Téacs caighdeánach
bhí a shliocht uirthi

Béarla
the result of this was clear

Téamaí
Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Meafar

Leathanach 40

Buntéacs
nuair a bhí an maighistir ‘á mo chlamhairt

Téacs caighdeánach
nuair a bhí an máistir do mo sclamhadh

Béarla
when the master was getting stuck into me

Téamaí
Oideachas, Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Le Clapsholus

Leathanach 41

Buntéacs
ghoidfeadh siad a’ chros ó’n asail

Téacs caighdeánach
ghoidfeadh siad an chros ón asal

Béarla
they would steal the cross of an ass’s back, the eye out of your head

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Tréithe daonna, Dlí

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 41

Buntéacs
gur gnoithe áidh a bhí sa mhaoin

Téacs caighdeánach
gur gnóthaí áidh a bhí sa mhaoin aige

Béarla
his wealth was derived from luck

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 41

Buntéacs
gan aon fhocal Teagasc Críosta i n-a phluic acht oiread is tá sé ag Albanach

Téacs caighdeánach
gan aon fhocal teagasc Críostaí ina phluc ach oiread is atá sé ag Albanach

Béarla
doesn’t know as much as a word of The Catechism any more than a Protestant would

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Reiligiún agus creideamh, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 42

Buntéacs
bhí sin ag goilleadh ar na súile aige

Téacs caighdeánach
bhí sin ag goilleadh ar na súile aige

Béarla
that was painful on his eyes

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 42

Buntéacs
ar cáirde

Téacs caighdeánach
ar cairde

Béarla
on credit

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 42

Buntéacs
lucht gaimbín

Téacs caighdeánach
lucht gaimbín

Béarla
money lenders, credit providers (with high interest rates)

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 43

Buntéacs
thréig sé a dhúthchas an lá a chuaidh sé ins na píleirí

Téacs caighdeánach
thréig sé a dhúchas an lá a chuaigh sé sna píleirí

Béarla
he forsook his birthright, his home and country, the day he joined the police

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Dlí - ceartas - pionós, Míleata, Obair agus ceardaíocht, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Samhail

Caisleáin Óir

Leathanach 44

Buntéacs
ar cáirde

Téacs caighdeánach
ar cairde

Béarla
on credit

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Dlí, Obair agus ceardaíocht, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 44

Buntéacs
gaimbín

Téacs caighdeánach
gaimbín

Béarla
interest (on credit or loan)

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Stair

Gnéithe teanga
Focal aonair

Caisleáin Óir

Leathanach 44

Buntéacs
agus mé ’coinneáil a’ cháir ionnaibh

Téacs caighdeánach
agus mé ag coinneáil an cháir ionaibh

Béarla
and me keeping you alive, providing you with food

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Baill choirp, Bás - beatha - sláinte, Bia agus deoch, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 44

Buntéacs
an scéal a réiteach

Téacs caighdeánach
an scéal a réiteach

Béarla
to remedy the situation, to reach agreement

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Úna Bhán

Leathanach 44

Buntéacs
sgéal a thabhóchadh mí-chlú do mo bhaile dúthchais

Téacs caighdeánach
scéal a thabhódh míchlú do mo bhaile dúchais

Béarla
a story that would get the place I was born a bad reputation

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teach agus baile, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 45

Buntéacs
‘cruinniú na déirce

Téacs caighdeánach
ag cruinniú na déirce

Béarla
begging

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Bás - beatha - sláinte, Stair

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 47

Buntéacs
ar bhallán stéille ’n mhadaidh

Téacs caighdeánach
ar bhallán stéille an mhadaidh

Béarla
to be struggling with poverty

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Ainmhithe agus plandaí, Bás - beatha - sláinte

Gnéithe teanga
Nath

An Bhratach

Leathanach 48

Buntéacs
gan innimh oibre (i nduine)

Téacs caighdeánach
gan inmhe oibre (i nduine)

Béarla
(sb) unable to work

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Tréithe daonna, Bás - beatha - sláinte, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Le Clapsholus

Leathanach 50

Buntéacs
bhéarfainn conradh ionnta

Téacs caighdeánach
bhéarfainn conradh iontu

Béarla
I would be glad to get them off my hands

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Mothúcháin, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Feara Fáil

Leathanach 50

Buntéacs
go raibh an droch-dheor ann

Téacs caighdeánach
go raibh an drochdheoir ann

Béarla
that he was from a bad lot, from bad blood

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Teaghlach - muintir - pobal

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 52

Buntéacs
b’fhada go bhfuighthidhe an fhaill,

Téacs caighdeánach
b’fhada go bhfaighfí an fhaill

Béarla
such a bad thing would never happen

Téamaí
Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 52

Buntéacs
go bhfuair mé tormas ar fhear a rabh céim Ollsgoile aige

Téacs caighdeánach
… go bhfuair mé tormas ar fhear a raibh céim ollscoile aige

Béarla
… that I found fault with a man who had a university degree

Téamaí
Oideachas, Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 53

Buntéacs
Acht ní dheánfadh Parnell croidhe de’n fhear atá againn anois

Téacs caighdeánach
Ach ní dhéanfadh Parnell croí don fhear atá againn anois

Béarla
Parnell wouldn’t hold a candle to the man we have now

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Leathanach 55?

Buntéacs
fear ranna

Téacs caighdeánach
fear ranna

Béarla
a distributor, trader, dealer

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 55

Buntéacs
d’iarr mé spás

Téacs caighdeánach
d’iarr mé spás

Béarla
I asked for a period of grace (in which to repay a debt)

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Nath, Samhail

Cith is Dealán

Leathanach 56

Buntéacs
nach raibh aon damhsa le h-imtheacht air

Téacs caighdeánach
nach raibh aon damhsa le himeacht air

Béarla
who wouldn’t miss a dance

Téamaí
Caithimh aimsire - cluichí - spóirt, Cúinsí sóisialta, Ceol agus filíocht

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 56

Buntéacs
bhí mé ar an tráigh fhoilimh

Téacs caighdeánach
bhí mé ar an trá fholamh

Béarla
I was destitute

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Samhail, Meafar

Leathanach 56

Buntéacs
a choinneochadh an scraith ós mo chionn

Téacs caighdeánach
a choinneodh an scraith os mo chionn

Béarla
would keep the roof over my head

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Teach agus baile, Teaghlach – muintir – pobal

Gnéithe teanga
Samhail

Leathanach 56

Buntéacs
ar an bhlár fholamh

Téacs caighdeánach
ar an bhlár fholamh

Béarla
down and out

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Samhail, Nath

Leathanach 56

Buntéacs
go riarfadh sí domh

Téacs caighdeánach
go riarfadh sí domh

Béarla
that she would provide for me

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Cúinsí pearsanta, Iompar agus caidrimh, Tréithe daonna, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 57

Buntéacs
bhí siad comh bocht leis a’ deóir

Téacs caighdeánach
bhí siad chomh bocht leis an deoir

Béarla
as poor as a church mouse

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó

Gnéithe teanga
Samhail

Leathanach 57

Buntéacs
ár n-anás a reic ar fud na tíre

Téacs caighdeánach
ár n-anás a reic ar fud na tíre

Béarla
to broadcast our poverty throughout the country

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí pearsanta, Cúinsí sóisialta, Teaghlach – muintir – pobal

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 58

Buntéacs
chuir mé faisnéis fá...

Téacs caighdeánach
chuir mé faisnéis fá...

Béarla
I made enquiries about...

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 58

Buntéacs
a’ maoidheamh as an chothughadh a bhí aige

Téacs caighdeánach
ag maíomh as an chothú a bhí aige

Béarla
boasting about the food he had

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Bia agus deoch, Cúinsí pearsanta, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 58

Buntéacs
nach minic tháinig mé as tráigh fheamanaighe agus féar gortach orm

Téacs caighdeánach
nach minic a tháinig mé as trá feamainne agus féar gortach orm

Béarla
haven’t I often came home from harvesting seaweed overcome with hunger

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Bás – beatha – sláinte, Cúinsí sóisialta, Farraige, Obair agus ceardaíocht, Talmhaíocht

Gnéithe teanga
Samhail

Caisleáin Óir

Leathanach 59

Buntéacs
iog a chur sa mhaide-mhullaigh

Téacs caighdeánach
eang a chur sa mhaide mullaigh

Béarla
such an extraordinary occurrence deserves to be remembered

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 59

Buntéacs
is deise cabhair Dé ‘ná an doras

Téacs caighdeánach
is deise cabhair Dé ná an doras

Béarla
God’s help is always at hand

Téamaí
An t-osnádúr, Béaloideas agus seanchas, Cúinsí sóisialta, Gaois - comhairle - eolas, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Leathanach 59

Buntéacs
mo bheatha a thabhairt i dtír

Téacs caighdeánach
mo bheatha a thabhairt i dtír

Béarla
to earn my living

Téamaí
Obair agus ceardaíocht, Cúinsí sóisialta, Cúinsí pearsanta, Airgead – maoin – gnó

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 61

Buntéacs
Is glas na cnuic i bhfad uainn

Téacs caighdeánach
is glas na cnoic i bhfad uainn

Béarla
far away hills are green. the grass is always greener on the other side.

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Taisteal agus imirce, Cúinsí pearsanta, Cúinsí sóisialta, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Seanfhocal

An Bhratach

Leathanach 62

Buntéacs
chuir mé focal aréir uirthi

Téacs caighdeánach
chuir mé focal aréir uirthi

Béarla
I booked it last night

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 62

Buntéacs
gan béal gan teangaidh

Téacs caighdeánach
gan bhéal gan teanga

Béarla
unable to communicate (without English)

Téamaí
Tréithe daonna, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Samhail, Meafar

Leathanach 62

Buntéacs
is fiú do dhuine bheith bocht agus ní fiú do dhuine bheith truaillidhe.

Téacs caighdeánach
is fiú do dhuine bheith bocht agus ní fiú do dhuine a bheith truaillithe

Béarla
there's no dishonour in being poor but there is in being a miser.

Téamaí
Tréithe daonna, Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Seanfhocal

An Bhratach

Leathanach 63

Buntéacs
bíonn doctúir tuartha leis an bhás

Téacs caighdeánach
bíonn docthúir tuartha leis an bhás

Béarla
a doctor is accustomed to death

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Bás - beatha - sláinte, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 63

Buntéacs
is mairg bíos ar bheagán carad

Téacs caighdeánach
is mairg a bhíonn ar bheagán carad

Béarla
it’s a pity of him who has few friends

Téamaí
Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 63

Buntéacs
chuaidh teachtaire fá n-a dhéin

Téacs caighdeánach
chuaigh teachtaire fána dhéin

Béarla
a messenger was sent to fetch him

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 64

Buntéacs
abair leo mo chur aige

Téacs caighdeánach
abair leo mo chur aige

Béarla
tell them to bury me with him/alongside him

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Bás - beatha - sláinte, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 64

Buntéacs
grabhar na mónadh

Téacs caighdeánach
grabhar na móna

Béarla
the turf mould

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Talmhaíocht, Teach agus baile

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 64

Buntéacs
a teilgeadh ‘un báis

Téacs caighdeánach
a teilgeadh chun báis

Béarla
who was condemned to death

Téamaí
Bás – beatha – sláinte, Cúinsí pearsanta, Cúinsí sóisialta, Dlí - ceartas - pionós, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 64

Buntéacs
is mairg nach saothruigheann a’ baile

Téacs caighdeánach
is mairg nach saothraíonn an baile

Béarla
it’s a pity we can’t make a living at home

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead – maoin – gnó, Gaois - comhairle - eolas

Gnéithe teanga
Nath, Meafar

Feara Fáil

Leathanach 65

Buntéacs
bhí an biadh ag gannadh

Téacs caighdeánach
bhí an bia ag gannadh

Béarla
food was becoming scarce

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Úna Bhán

Leathanach 65

Buntéacs
d’fhéadfaidhe a leath-bhreac a rádh le muinntir na Rosann

Téacs caighdeánach
d’fhéadfaí a leathbhreac a rá le muintir na Rosann

Béarla
the same could be said of the Rosses people

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit

Gnéithe teanga
Nath

Cith is Dealán

Leathanach 66

Buntéacs
airgead na ngeárrthach

Téacs caighdeánach
airgead na ngearrthacha

Béarla
rates money

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Teach agus baile, Dlí, Obair agus ceardaíocht, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 66

Buntéacs
ag maoidheamh gaoil ar a chéile

Téacs caighdeánach
ag maíomh gaoil ar a chéile

Béarla
claiming to be related to each other

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 66?

Buntéacs
caithfidh mé a ghabháil anonn ar a thásc

Téacs caighdeánach
caithfidh mé a ghabháil anonn ar a thásc

Béarla
I have to go over and express my condolences (to the family of the person who died)

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh, Teaghlach – muintir – pobal

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 66

Buntéacs
nuair a chuir sé sealán smacht ar Éirinn

Téacs caighdeánach
nuair a chur sé sealán smachta ar Éirinn

Béarla
when he put all of Ireland under his control

Téamaí
Míleata, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Cúinsí sóisialta, Dlí - ceartas - pionós, Stair

Gnéithe teanga
Samhail, Meafar, Sofhriotal

Leathanach 66

Buntéacs
seasóchaidh sibh cliú an bhaile

Téacs caighdeánach
seasfaidh sibh clú an bhaile

Béarla
you will protect the town’s reputation

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teaghlach – muintir – pobal

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 67

Buntéacs
ba ghlas na cnoic i bhfad uait, ach má ba ghlas níorbh fhéarmhar

Téacs caighdeánach
ba ghlas na cnoic i bhfad uait, ach má ba ghlas níorbh fhéarmhar

Béarla
far off hills were green, but not grassy (i.e.didn’t live up to expectations)

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Taisteal agus imirce, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Seanfhocal, Samhail

Leathanach 68

Buntéacs
Beití na Muice

Téacs caighdeánach
Beití na Muice

Béarla
Betty the swine, (Elizabeth 1)

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Stair, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Seanteach

Leathanach 69

Buntéacs
de’n duine an t-éadach, mar adeir a’ nathán

Téacs caighdeánach
den duine an t-éadach, mar a deir an nathán

Béarla
Clothes make the man (to judge by)

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Éadaí

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 69

Buntéacs
... rugadh fá’n chinneamhain é nach leigfeadh dó ‘theacht i n-éifeacht ...

Téacs caighdeánach
... rugadh faoin chinniúint é nach ligfeadh dó a theacht in éifeacht ...

Béarla
...his fate was such that he was never to succeed in life

Téamaí
Airgead - maoin - gnó, Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 69

Buntéacs
gan pingin, gan bonn

Téacs caighdeánach
gan phingin, gan bhonn

Béarla
penniless

Téamaí
Cúinsí pearsanta, Cúinsí sóisialta, Airgead – maoin – gnó

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 69

Buntéacs
fann folamh

Téacs caighdeánach
fann folamh

Béarla
poverty stricken, destitute

Téamaí
Cúinsí pearsanta, Cúinsí sóisialta, Airgead – maoin – gnó

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 70

Buntéacs
thoisigh an sluagh a’ bhánú

Téacs caighdeánach
thosaigh an slua a bhánú

Béarla
the crowd began to clear

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 70

Buntéacs
bhí díbirce ar na saighdiúirí ag tiomsú agus ag cuartú

Téacs caighdeánach
bhí díbhirce ar na saighdiúirí ag tiomsú agus ag cuardach

Béarla
the soldiers were feverishly ransacking and searching

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Dlí, Míleata, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 70

Buntéacs
cuibhreann fiaraighe

Téacs caighdeánach
cuibhreann fiaraigh

Béarla
an uncultivated grassland patch

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Ainmhithe agus plandaí, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Fód a’ Bháis

Leathanach 70

Buntéacs
aimsir na géar-leanamhainte

Téacs caighdeánach
aimsir na géarleanúna

Béarla
in times of persecution (when the Penal Laws were in force)

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 70

Buntéacs
i dteach mór Leitir Ceanainn a ba cheart díobh a bheith

Téacs caighdeánach
i dteach mór Leitir Ceanainn ba cheart daoibh a bheith

Béarla
you should be in the Letterkenny asylum

Téamaí
Bás - beatha - sláinte, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 71

Buntéacs
ní bhéinn gan feirín agam

Téacs caighdeánach
ní bheinn gan féirín agam

Béarla
I would have a useless person (as a spouse)

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht, Teach agus baile

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Cith is Dealán

Leathanach 71

Buntéacs
gan chuireadh gan chóiste

Téacs caighdeánach
gan chuireadh gan chóiste

Béarla
uninvited

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 71

Buntéacs
gur mhó a mhála ná a sholáthar

Téacs caighdeánach
gur mhó a mhála ná a sholáthar

Béarla
his income is insufficient for his needs; he is not earning his keep

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 72

Buntéacs
a chuir sgallán sa mhaoin

Téacs caighdeánach
a chuir scalán sa mhaoin

Béarla
that squandered the wealth

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

An Seanteach

Leathanach 72

Buntéacs
go dtig a’ cruadhtan i ndiaidh a’ chaithte

Téacs caighdeánach
go dtig an cruatan i ndiaidh an chaite

Béarla
too much spending leads to poverty

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Seanteach

Leathanach 72

Buntéacs
gur fiú do dhuine bheith bocht ach ní fiú do dhuine bheith truaillidhe

Téacs caighdeánach
gur fiú do dhuine a bheith bocht ach ní fiú do dhuine a bheith truaillí

Béarla
poverty is no disgrace but miserliness is

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Leathanach 72

Buntéacs
ag iarraidh muirínighe

Téacs caighdeánach
ag iarraidh muiríní

Béarla
looking for thatching grass

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Cúinsí sóisialta, Talmhaíocht, Teach agus baile

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Le Clapsholus

Leathanach 73

Buntéacs
daonán a dhéanamh

Téacs caighdeánach
daonán a dhéanamh

Béarla
to lament

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Fód a’ Bháis

Leathanach 73

Buntéacs
airgead a ligean amach ar ghaimbín

Téacs caighdeánach
airgead a ligean amach ar ghaimbín

Béarla
money lending

Téamaí
Airgead - maoin - gnó, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 74

Buntéacs
a chomhmóradh go Loch a’ Ghainimh

Téacs caighdeánach
a chomóradh go Loch an Ghainimh (áit de na háiteanna ar scar bunadh an cheantair lena muintir a bhí ag gabháil ar imirce)

Béarla
to accompany him to Loch a’ Ghainimh

Téamaí
Taisteal agus imirce, Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 74

Buntéacs
timthireacht

Téacs caighdeánach
timireacht

Béarla
household tasks

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teach agus baile, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 74

Buntéacs
char dhadaí caisleán ná pálás rí lena taobh

Téacs caighdeánach
char dhada caisleán ná pálás rí lena taobh

Béarla
there was little difference between a kings castle or palace compared to her (an long)

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Teach agus baile, Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 74

Buntéacs
a’ gábháil ar sochar do’n tír

Téacs caighdeánach
ag gabháil ar sochar don tír

Béarla
benefitting the country

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 75

Buntéacs
Ar a seachnú

Téacs caighdeánach
Ar a seachaint

Béarla
On the run

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Dlí, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Nath

Le Clapsholus

Leathanach 75

Buntéacs
rugadh iad faoi chinneamhaint nach leigeadh dóbhtha teacht i n-éifeacht

Téacs caighdeánach
rugadh iad faoi chinniúint nach ligfeadh dóibh teacht in éifeacht

Béarla
they were destined not to succeed, to be unfortunate

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Aois, Mothúcháin, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Leathanach 77

Buntéacs
meas bacaigh (a thabhairt ar dhuine)

Téacs caighdeánach
meas bacaigh (a thabhairt ar dhuine)

Béarla
to treat someone like a beggar

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh, Mothúcháin, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 77

Buntéacs
choinneóchadh sé ánnlann a gcodach le teaghlach

Téacs caighdeánach
choinneodh sé anlann a gcoda le teaghlach

Béarla
it’d provide a family with food such as fish or meat to augment a basic diet of bread or potatoes

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Airgead – maoin – gnó, Bia agus deoch, Cúinsí sóisialta, Talmhaíocht, Teaghlach – muintir – pobal

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 78

Buntéacs
fréamh ghaoil (a bheith agat le)

Téacs caighdeánach
fréamh ghaoil (a bheith agat le)

Béarla
(to be) distantly related (to)

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 78

Buntéacs
is fearr suidhe ar a’ sgáth ‘ná suidhe ar a’ bhlár fholamh

Téacs caighdeánach
is fearr suí ar an scáth ná suí ar an bhlár fholamh

Béarla
a scrawny bush is better than an open field

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Bás - beatha - sláinte, Mothúcháin, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Leathanach 80

Buntéacs
gur bh’é ár n-easaontas féin a d’fhág smacht orainn

Téacs caighdeánach
… gurbh é ár n-easaontas féin a d’fhág smacht orainn

Béarla
… that it was our own disunity that left us subjugated

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 81

Buntéacs
bhí tú ar a’ mheithil lá na mónadh

Téacs caighdeánach
bhí tú ar an mheitheal lá na móna

Béarla
you were in the group on turf cutting day

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Talmhaíocht, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 81

Buntéacs
is deise cabhair Dé ‘ná ‘n doras

Téacs caighdeánach
is deise cabhair Dé ná an doras

Béarla
God’s help is always at hand

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Teach agus baile, Bás - beatha - sláinte, Mothúcháin, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Leathanach 81

Buntéacs
a bheith ar a’ neamh-acarra

Téacs caighdeánach
a bheith ar an neamhacra

Béarla
to be independent, in easy circumstances

Téamaí
Cúinsí pearsanta, Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Samhail, Meafar

An Bhratach

Leathanach 82

Buntéacs
Éire ar leithphinghinn acht cá bhfuil a’ leithphinginn?

Téacs caighdeánach
Éire ar leathphingin ach cá bhfuil an leathphingin?

Béarla
it doesn’t matters if you can have everything for a halfpenny if you haven’t got a halfpenny

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 82

Buntéacs
an chuid a ba lugha den troid an chuid a b’fhearr

Téacs caighdeánach
an chuid ba lú den troid an chuid ab fhearr

Béarla
the less fighting one does the better

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Míleata

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 82

Buntéacs
hí crudh maith daithte aige díthe

Téacs caighdeánach
bhí crodh maith daite aige di

Béarla
he had a good dowry set aside for her

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Grá – cleamhnas – rómánsaíocht, Teach agus baile, Teaghlach – muintir – pobal

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Feara Fáil

Leathanach 83

Buntéacs
sgaifte do fhearaibh coimhthigheacha

Téacs caighdeánach
scata d’fhir choimhthíocha

Béarla
a crowd of unknown men, strangers

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 83

Buntéacs
a bheith ar an tráigh fhoilimh

Téacs caighdeánach
a bheith ar an trá fholamh

Béarla
destitute

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Bás - beatha - sláinte, Mothúcháin, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 83

Buntéacs
bhí an mhór-chuid de mhuinntir an oileáin a’ doicheall roimpí

Téacs caighdeánach
bhí an mhórchuid de mhuintir an oileáin ag doicheall roimpi

Béarla
the majority of the island people were unwelcoming to her

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Teaghlach - muintir - pobal, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 83

Buntéacs
ceilidh bród boichtíneacht

Téacs caighdeánach
ceileann bród bochtaineacht

Béarla
pride conceals poverty

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Seanfhocal, Nath

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 84

Buntéacs
Tá fir na gcladach tuartha le contabhairt ó thiocfas ann dóbhtha

Téacs caighdeánach
Tá fir na gcladach tuartha le contúirt ó thiocfaidh ann dóibh

Béarla
Shore men are used to danger once they come of age

Téamaí
Taisteal agus imirce, Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Aois, Farraige, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 84

Buntéacs
an té bhíos siubhalach bídh sé sgéaltach

Téacs caighdeánach
an té a bhíonn siúlach bíonn sé scéalach

Béarla
he who has travelled has tales to tell

Téamaí
Taisteal agus imirce, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Leathanach 84

Buntéacs
lucht a’ chonbhóidh

Téacs caighdeánach
lucht an convoy

Béarla
the group of people who accompany s.o. on the initial stage of the emigrant journey

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Taisteal agus imirce

Gnéithe teanga
Samhail

Leathanach 85

Buntéacs
Bhí mé a’ sgannsáil leis a’ traveller mhalluighthe sin gur chuir sé i mbárr mo chéille mé

Téacs caighdeánach
Bhí mé ag scansáil leis an traveller mhallaithe sin gur chuir sé i mbarr mo chéille mé

Béarla
I was squabbling with that cursed traveller until it drove me mad, infuriated me

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Mothúcháin, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Feara Fáil

Leathanach 86

Buntéacs
sliocht na ngaduidhthe

Téacs caighdeánach
sliocht na ngadaithe

Béarla
the descendants of the thieves (English Planters)

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Teach agus baile, Aimsir agus am, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 86

Buntéacs
an raibh aon duine maoidhte air...

Téacs caighdeánach
an raibh aon duine maíte air...

Béarla
was there anybody connected to him...

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 86

Buntéacs
a’ caitheamh fleidhe

Téacs caighdeánach
ag caitheamh fleá

Béarla
feasting and carousing

Téamaí
Bia agus deoch, Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 87

Buntéacs
an áit a rabh lán na lámh (le saothrú)

Téacs caighdeánach
an áit a raibh lán na lámh (le saothrú)

Béarla
the place to make a fortune

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Feara Fáil

Leathanach 87

Buntéacs
buaidh a fhághail ar an daor-smacht

Téacs caighdeánach
bua a fháil ar an daorsmacht

Béarla
to overcome the oppression

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Míleata, Mothúcháin, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 87

Buntéacs
ní fhuil meisge ná cuid de mheisge air

Téacs caighdeánach
níl meisce ná cuid de mheisce air

Béarla
he’s not in the least intoxicated

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 88

Buntéacs
nuair a ba deise dúinn é is ann a b’fhaide uainn é

Téacs caighdeánach
nuair ba dheise dúinn é is ann ab fhaide uainn é

Béarla
when it seemed within touching distance it was further from us

Téamaí
Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Nath

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 89

Buntéacs
ba mheasa go mór an cath a loiceadh ná an cath a chailleadh

Téacs caighdeánach
ba mheasa go mór an cath a loiceadh ná an cath a chailleadh

Béarla
it would be much worse to decline the battle than to lose it

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 89

Buntéacs
gur sgrois agus creach i dtír an t-éirighe amach

Téacs caighdeánach
gur scrios agus creach i dtír an t-éirí amach

Béarla
that the rising was utterly ruinous and destructive

Téamaí
Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Míleata, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 89

Buntéacs
ag cruinniú toice as allus na cómharsan

Téacs caighdeánach
ag cruinniú toice as allas na comharsan

Béarla
getting wealthy on the sweat of the people

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh, Teaghlach – muintir – pobal

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 90

Buntéacs
togha gach bidh agus rogha gach díghe

Téacs caighdeánach
togha gach bia agus rogha gach dí

Béarla
the best of food and drink

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 90

Buntéacs
a’ nathán a bhí againn féin is ag ár muinntir romhainn - teach bocht a’ teach nach gcluintear tormán na mbróg fá’n doras ann.

Téacs caighdeánach
an nathán a bhí againn féin is ag ár muintir romhainn - teach bocht an teach nach gcluintear tormán na mbróg fán doras ann.

Béarla
a house without the sound of shoes is a poor house (A house without a man is a poor house)

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Gaois - comhairle - eolas, Grá – cleamhnas – rómánsaíocht, Teach agus baile, Teaghlach – muintir – pobal

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Fód a’ Bháis

Leathanach 91

Buntéacs
bhí bó ionlao le díol aige

Téacs caighdeánach
bhí bó ionlao le díol aige

Béarla
he had a cow in-calf to sell

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Airgead - maoin - gnó, Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht, Talmhaíocht

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 92

Buntéacs
má théid tú suas ólfar deoch ort má théid tú síos buailfear cos ort adeir an nathán

Téacs caighdeánach
má théid tú suas ólfar deoch ort má théid tú síos buailfear cos ort, a deir an nathán

Béarla
success has many friends, failure none

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 93

Buntéacs
nach dtig an beo i dtír ar an mharbh

Téacs caighdeánach
nach dtig an beo i dtír ar an mharbh

Béarla
one must continue with one’s own life after the death of a loved one

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal, Bás - beatha - sláinte, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 93

Buntéacs
faoi ampla agus faoi anás

Téacs caighdeánach
faoi ampla agus faoi anás

Béarla
in hunger and hardship

Téamaí
Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 94

Buntéacs
ó rinne slat cóta dó

Téacs caighdeánach
ó rinne slat cóta dó

Béarla
since he was a small child

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Aois, Éadaí

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

An Seanteach

Leathanach 94

Buntéacs
an baile a thabhairt arais ‘un cineáil

Téacs caighdeánach
an baile a thabhairt ar ais chun cineáil

Béarla
to bring the town back to prosperity

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Teach agus baile, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 94

Buntéacs
bhí tú i gcomhnuidhe ar thoiseacht na meithle i n-aimsir géibhinn

Téacs caighdeánach
bhí tú i gcónaí ar thosach na meithle in aimsir ghéibhinn

Béarla
you were always to the fore in times of hardship

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh, Obair agus ceardaíocht, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 95

Buntéacs
a’ speadóg a phós Éamonn Óg

Téacs caighdeánach
an speadóg a phós Éamonn Óg

Béarla
the wispy little woman whom Éamonn Óg married

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht, Aois

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 95

Buntéacs
ba mhó an trua an tír dá ligtí ceann sreinge le bithiúnaigh

Téacs caighdeánach
ba mhó an trua an tír dá ligtí ceann sreinge le bithiúnaigh

Béarla
it would be a greater pity to leave the control of the country in the hands of rogues

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Nath

Feara Fáil

Leathanach 96

Buntéacs
a gcuid talaimh is dlighidh is ranntálacha féin aca

Téacs caighdeánach
a gcuid talaimh is dlí is ranna féin acu

Béarla
they had their own land, law and method of apportionment

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Teaghlach - muintir - pobal, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Dlí, Obair agus ceardaíocht, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Feara Fáil

Leathanach 96

Buntéacs
cor-shúgán de rud gan inntleacht

Téacs caighdeánach
corr shúgáin de rud gan intleacht

Béarla
spineless, unintelligent person

Téamaí
Oideachas, Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Leathanach 96

Buntéacs
nuair a ba gheall le tír í

Téacs caighdeánach
nuair ba gheall le tír í

Béarla
when she (Ireland) was a great country

Téamaí
Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Stair, Aimsir agus am, Cúinsí sóisialta, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 97

Buntéacs
ar feadh a n-acfuinne

Téacs caighdeánach
ar feadh a n-acmhainne

Béarla
according to their means

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Teach agus baile, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 97

Buntéacs
i n-a ula mhagaidh

Téacs caighdeánach
ina eala mhagaidh

Béarla
a laughing stock, object of ridicule

Téamaí
Tréithe daonna, Mothúcháin, Cúinsí sóisialta, Corp - baill agus cuma fhisiciúil, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Meafar, Nath, Samhail

An Seanteach

Leathanach 98

Buntéacs
sin díoghadh is deireadh

Téacs caighdeánach
sin díogha is deireadh

Béarla
that is the worst possible thing, the lowest of the low

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

An Seanteach

Leathanach 99

Buntéacs
ar sgáth a chéile mhaireas na daoine

Téacs caighdeánach
ar scáth a chéile a mhaireas na daoine

Béarla
People thrive when they cooperate

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Teaghlach - muintir - pobal, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 100

Buntéacs
a’ chéad duine dá cloinn,

Téacs caighdeánach
an chéad duine dá clann

Béarla
her first born

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal, Bás - beatha - sláinte

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 101

Buntéacs
chromfadh sé ar a chuid oibre agus bhainfeadh sé a sheal as an tsaol

Téacs caighdeánach
chromfadh sé ar a chuid oibre agus bhainfeadh sé a sheal as an tsaol

Béarla
he would apply himself to his work and live an ordinary life

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Tréithe daonna, Aimsir agus am, Aois, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Feara Fáil

Leathanach 101

Buntéacs
níor mhór leis na daoine gruag a gcinn a chur faoi n-a chosa

Téacs caighdeánach
níor mhór leis na daoine gruaig a gcinn a chur faoina chosa

Béarla
the people paid him servile adoration (literally were prepared to put their hair under his feet)

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Baill choirp, Stair

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 101

Buntéacs
screadaigh gach éan fá n-a nead,

Téacs caighdeánach
screadann gach éan fána nead,

Béarla
every mother mourns her own

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal, Bás - beatha - sláinte, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 101

Buntéacs
hí an droch-dheoir ann

Téacs caighdeánach
bhí an drochdheoir ann

Béarla
he was from a bad lot

Téamaí
Cúinsí pearsanta, Cúinsí sóisialta, Teaghlach – muintir – pobal, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Nath

Rann na Feirste

Leathanach 102

Buntéacs
lucht na bheistí bán

Téacs caighdeánach
lucht na veistí bána

Béarla
civil servants, saviours of the Irish language, et al

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Meafar

Leathanach 103

Buntéacs
íocfa sin dolaidh na seachtmhaine

Téacs caighdeánach
íocfaidh sin dola na seachtaine

Béarla
that will pay for the week’s bills

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 104

Buntéacs
nuair a bhí mise ‘mo bhrian óg

Téacs caighdeánach
nuair a bhí mise i mo bhrín óg

Béarla
when I was a young bachelor

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht, Aimsir agus am, Aois

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Cith is Dealán

Leathanach 104

Buntéacs
ba í an Ghaedhilg a’ dual a b’fhuide siar ar a gcoigeáil

Téacs caighdeánach
ba í an Ghaeilge an dual a b’fhaide siar ar a gcoigeal

Béarla
Irish was the least of their worries

Téamaí
Oideachas, Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Úna Bhán

Leathanach 104

Buntéacs
leath a dhéanamh de féin agus leath de’n tsaoghal

Téacs caighdeánach
leath a dhéanamh de féin agus leath den tsaol

Béarla
to work all the hours God sends him / never take a break

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

An Bhratach

Leathanach 105

Buntéacs
go ndeachaidh Éamonn Mór ar a bhéalaibh

Téacs caighdeánach
go ndeachaigh Éamann Mór ar a bhéala

Béarla
E.M. bid against him (at the market)

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 105

Buntéacs
ar maos in-ollmhaitheas a’ t-saoghail

Téacs caighdeánach
ar maos in ollmhaitheas an tsaoil

Béarla
steeped in the life’s luxuries

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Teach agus baile

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Feara Fáil

Leathanach 105

Buntéacs
Na Dlighte Pianamla

Téacs caighdeánach
Na Dlíthe Pianúla

Béarla
The Penal Laws

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 105

Buntéacs
beiric ríbhíneach,

Téacs caighdeánach
beairic ribhíneach

Béarla
customs and excise barracks

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Bia agus deoch, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 106

Buntéacs
ag déanamh tarngaireachta

Téacs caighdeánach
ag déanamh tairngreachta

Béarla
making prophecies

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Béaloideas agus seanchas, Reiligiún agus creideamh, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Fallaing Shíoda

Leathanach 107

Buntéacs
gach géag dá raibh a’ teacht ag iarraidh bheith ion-churtha leis a’ fhréimh ó dtáinig

Téacs caighdeánach
gach géag dá raibh ag teacht ag iarraidh a bheith inchurtha leis an fhréamh ónar tháinig

Béarla
every one of the offspring trying to be equal to their elders

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Teaghlach - muintir - pobal, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Leathanach 107

Buntéacs
d’imir sé an dáimh sin linn

Téacs caighdeánach
d’imir sé an dáimh sin linn

Béarla
he treated us as kinfolk, with fellow affection

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh, Teaghlach – muintir – pobal

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 107

Buntéacs
ceirín cartlanna

Téacs caighdeánach
ceirín cartlainne

Béarla
a mint poultice

Téamaí
Bás – beatha – sláinte, Béaloideas agus seanchas, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 108

Buntéacs
bhí muintir na hÉireann go huile d’aon leith sa ghábh seo!

Téacs caighdeánach
bhí muintir na hÉireann go huile d’aon leith sa ghábh seo!

Béarla
the people of Ireland were completely united in this difficult situation

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Rann na Feirste

Leathanach 110

Buntéacs
ar shiubhal ó dhoras go doras a dh’iarraidh na déirce

Téacs caighdeánach
ar shiúl ó dhoras go doras ag iarraidh na déirce

Béarla
going from door to door begging

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Teach agus baile

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 110

Buntéacs
cion láimhe baláiste

Téacs caighdeánach
cion láimhe ballasta

Béarla
a quarter of a boat-load of ballast

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Farraige, Obair agus ceardaíocht, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 111

Buntéacs
aithiomrádh

Téacs caighdeánach
athiomrá

Béarla
slander

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Dlí

Gnéithe teanga
Focal aonair

Caisleáin Óir

Leathanach 112

Buntéacs
teinidh bhreágh ghiúbhais

Téacs caighdeánach
tine bhreá ghiúise

Béarla
a hearty pine fire

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teach agus baile, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Úna Bhán

Leathanach 112

Buntéacs
ar a’ tráigh fhoilimh

Téacs caighdeánach
ar an trá fholamh

Béarla
destitute

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó

Gnéithe teanga
Nath

An Bhratach

Leathanach 113

Buntéacs
ar maothas i maoin shaoghalta

Téacs caighdeánach
ar maos i maoin shaolta

Béarla
rolling in (material) riches

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Leathanach 113

Buntéacs
is iomdha cor sa t-saoghal

Téacs caighdeánach
is iomaí cor sa tsaol

Béarla
life is full of twists and turns

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Cúinsí sóisialta, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath, Seanfhocal

Leathanach 113

Buntéacs
na fir dhubha

Téacs caighdeánach
na fir dhubha

Béarla
the police

Téamaí
Dlí - ceartas - pionós, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Cúinsí sóisialta, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Rann na Feirste

Leathanach 114

Buntéacs
i ndiaidh a’ droch-shaoghail

Téacs caighdeánach
i ndiaidh an drochshaoil

Béarla
after the Famine

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Bia agus deoch, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Rann na Feirste

Leathanach 114

Buntéacs
sgaifte díorfach

Téacs caighdeánach
scata díthreabhach

Béarla
homeless, miserable crowd

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Bás - beatha - sláinte, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 117

Buntéacs
an uile chóngar

Téacs caighdeánach
an uile chóngar

Béarla
every convenience

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Teach agus baile

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Feara Fáil

Leathanach 117

Buntéacs
an chuing a bhí eadar Éirinn agus Sasain a bhriseadh

Téacs caighdeánach
an chuing a bhí idir Éirinn agus Sasana a bhriseadh

Béarla
to break the bond between Ireland and England

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Dlí, Míleata, Mothúcháin, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Meafar

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 117

Buntéacs
daoine atá a’ tnúth mo bháid domh,

Téacs caighdeánach
daoine atá ag tnúth mo bháid dom

Béarla
people who are envious of my boat

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Mothúcháin, Obair agus ceardaíocht, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 117

Buntéacs
d’imthigh an diabhal ar mhná lóistín Bhaile Átha Cliath

Téacs caighdeánach
d’imigh an diabhal ar mhna lóistín Bhaile Átha Cliath

Béarla
the Dublin landladies have gone to the dogs

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit, Teach agus baile

Gnéithe teanga
Nath, Meafar

Feara Fáil

Leathanach 118

Buntéacs
i lár an anáis tháinig a’ tamhach-táisc sa Fhrainc

Téacs caighdeánach
i lár an anáis tháinig an tamhach taisc sa Fhrainc

Béarla
in the midst of the destitution, the commotion began in France

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Bás - beatha - sláinte, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Nath

Feara Fáil

Leathanach 118

Buntéacs
bhí an lasóg sa bharrach ar fud na h-Eoraipe

Téacs caighdeánach
bhí an lasóg sa bharrach ar fud na hEorpa

Béarla
the spark had been lit throughout Europe

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Nath, Samhail

Feara Fáil

Leathanach 119

Buntéacs
níorbh’ iongantas go deachaidh an fhuil a ghoil i n-a gcuisleanna

Téacs caighdeánach
níorbh iontas go ndeachaigh an fhuil a ghail ina gcuislí

Béarla
no wonder their blood began to boil

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Baill choirp, Mothúcháin, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Meafar

Feara Fáil

Leathanach 120

Buntéacs
chuir sí reacht i bhféidhm

Téacs caighdeánach
chuir sí reacht i bhfeidhm

Béarla
she (England) enacted a law

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Dlí, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Rann na Feirste

Leathanach 122

Buntéacs
sgrublach

Téacs caighdeánach
scroblach

Béarla
rabble, riff-raff

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Focal aonair

An Seanteach

Leathanach 122

Buntéacs
ní bhíonn dlígheadh ar a’ riachtanas

Téacs caighdeánach
ní bhíonn dlí ar an riachtanas

Béarla
necessity knows no law; there was no alternative

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Dlí

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Le Clapsholus

Leathanach 123

Buntéacs
is buidhe le bocht a’ beagán

Téacs caighdeánach
is buí le bocht an beagán

Béarla
in times of want, even the least things are appreciated

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Bia agus deoch, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 124

Buntéacs
i n-a fhear ionaid

Téacs caighdeánach
ina fhear ionaid

Béarla
agent (for landlord)

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Stair, Airgead – maoin – gnó, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Focal aonair

Caisleáin Óir

Leathanach 125

Buntéacs
ní fheicfidh mé d’anás

Téacs caighdeánach
ní fheicfidh mé d’anás

Béarla
I won’t see you in need

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó

Gnéithe teanga
Nath

Feara Fáil

Leathanach 125

Buntéacs
seoiníní

Téacs caighdeánach
seoiníní

Béarla
collaborators (with England)

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 125

Buntéacs
níl bárr do’n fhear a thiocfas dá h-iarraidh sparán trom a bheith aige

Téacs caighdeánach
níl barr don fhear a thiocfas á hiarraidh sparán trom a bheith aige

Béarla
the man who comes asking for her better have money behind him

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Grá – cleamhnas – rómánsaíocht, Gaois - comhairle - eolas

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

An Bhratach

Leathanach 126

Buntéacs
cumann gan chéill

Téacs caighdeánach
cumann gan chéill

Béarla
an ill matched romantic relationship

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht, Teach agus baile, Teaghlach - muintir - pobal, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 126

Buntéacs
cunamar airgid

Téacs caighdeánach
conamar airgid

Béarla
a meagre amount of money

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó

Gnéithe teanga
Meafar

An Seanteach

Leathanach 126

Buntéacs
rannaidh bocht a’ beagán

Téacs caighdeánach
roinneann bocht an beagán

Béarla
the poor are generous with the little they have

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Tréithe daonna, Bás - beatha - sláinte, Bia agus deoch, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Leathanach 126

Buntéacs
thabhóchadh sé céimidheacht

Téacs caighdeánach
thabhódh sé céimíocht

Béarla
he would gain status (for himself and the family)

Téamaí
Teaghlach – muintir – pobal, Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 127

Buntéacs
cé go raibh sé riamh fiúntach i lúb cuideachta

Téacs caighdeánach
cé go raibh sé riamh fiúntach i lúb chuideachta

Béarla
although he always stood his round/generous at a gathering

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Tréithe daonna, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 127

Buntéacs
téidheadh

Téacs caighdeánach
téamh

Béarla
distillation of poteen

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Talmhaíocht, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Focal aonair

An Bhratach

Leathanach 128

Buntéacs
cé bheadh i n-a dhiaidh uirthí ? Ní thig a’ beo isteach ar a’ mharbh.

Téacs caighdeánach
cé a bheadh ina dhiaidh uirthi? Ní thig an beo isteach ar an mharbh.

Béarla
who would blame her? Life goes on

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Bás - beatha - sláinte, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch, Nath

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 129

Buntéacs
ag déanamh sgéala ar do chómharsa bhéal dorais

Téacs caighdeánach
ag déanamh scéala ar do chomharsa bhéal dorais

Béarla
informing on your neighbours

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal, Dlí, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Nath

Le Clapsholus

Leathanach 130

Buntéacs
annlann a chodach

Téacs caighdeánach
anlann a choda

Béarla
fish or meat to augment a basic diet of bread and potatoes

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Talmhaíocht, Teach agus baile, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 131

Buntéacs
ar ansmacht na nGall a tháinig sí féin agus a muinntir roimpí i dtír

Téacs caighdeánach
ar ansmacht na nGall a tháinig sí féin agus a muintir roimpi i dtír

Béarla
she and her people before her made their living on the back of English tyranny

Téamaí
Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair, Teaghlach – muintir – pobal, Aimsir agus am, Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Cúinsí pearsanta, Dlí - ceartas - pionós, Míleata, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Fallaing Shíoda

Leathanach 132

Buntéacs
thabhuigh an tárrtháil sin rud diomaoite de chliú...

Téacs caighdeánach
thabhaigh an tarrtháil sin rud diomaoite de chlú...

Béarla
that rescue earned (a person) something other than fame

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Bás - beatha - sláinte, Farraige, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Rann na Feirste

Leathanach 132

Buntéacs
i n-aghaidh dola

Téacs caighdeánach
in aghaidh dula

Béarla
against nature, against reason

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 132

Buntéacs
thug muinntir na hIndia iarraidh ughaim mhalluighthe na hImpireachta a chaitheamh díobhtha

Téacs caighdeánach
thug muintir na hIndia iarraidh úim mhallaithe na himpireachta a chaitheamh díobh

Béarla
the people of India attempted to cast off the cursed imperial harness

Téamaí
Stair, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Cúinsí sóisialta, Dlí - ceartas - pionós, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 132

Buntéacs
bhí sí i ngrádh le fear den cheithearn choilleadh seo

Téacs caighdeánach
bhí sí i ngrá le fear de na ceithearna coille seo

Béarla
she was in love with one of these outlaws

Téamaí
Grá – cleamhnas – rómánsaíocht, Dlí - ceartas - pionós, Cúinsí sóisialta, Míleata, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Le Clapsholus

Leathanach 133

Buntéacs
gan fliuchadh a bhéil

Téacs caighdeánach
gan fliuchadh a bhéil

Béarla
without a drop to drink

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Le Clapsholus

Leathanach 133

Buntéacs
thráigh a’ lionn

Téacs caighdeánach
thráigh an leann

Béarla
the beer dried up, ran out

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

An Bhratach

Leathanach 134

Buntéacs
go dtarrónadh sé rath is rathamhnas ar a’ phobal

Téacs caighdeánach
go dtarraingeodh sé rath is rathúnas ar an phobal

Béarla
it would bring prosperity to the community

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Teaghlach - muintir - pobal, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Le Clapsholus

Leathanach 134

Buntéacs
is mór a sáith féin de

Téacs caighdeánach
is mór a sáith féin de

Béarla
they have none to spare (i.e. they keep it all for themselves)

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Nath

Le Clapsholus

Leathanach 134

Buntéacs
Rannaidh bocht a’ beagán

Téacs caighdeánach
Roineann bocht an beagán

Béarla
the poor are generous with the little they have

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Bás - beatha - sláinte, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Nath

Fallaing Shíoda

Leathanach 134

Buntéacs
nuair a thóg sé na héadálacha

Téacs caighdeánach
nuair a thóg sé na héadálacha

Béarla
when he gathered the flotsam

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Farraige, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 134

Buntéacs
...’oiread is chothuigheas na briathra na bráithre

Téacs caighdeánach
... oiread is a chothaíos na briathra na bráithre

Béarla
… just as words don’t feed the Brothers (fair words butter no parsnips)

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Rann na Feirste

Leathanach 134

Buntéacs
Éire ar leith-phiginn, acht cá bhfuil a’ leith-phiginn?

Téacs caighdeánach
Éire ar leathphingin, ach cá bhfuil an leath-phingin?

Béarla
it matters not if one can have everything for a halfpenny if one hasn’t got a halfpenny

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 135

Buntéacs
ní fhuil air acht greamughadh míosa

Téacs caighdeánach
níl air ach greamú míosa

Béarla
he has only secure work for a month

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Aimsir agus am, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 135

Buntéacs
a’ déanamh gearána fá’n leathól a rinneadh ar Rinn na bhFaoileann

Téacs caighdeánach
ag déanamh gearáin fán leithcheal a rinneadh ar Rinn na bhFaoileann

Béarla
complaining about how R.na bhF. was passed over, excluded

Téamaí
Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Rann na Feirste

Leathanach 137

Buntéacs
bhí leath-bhróg ar a’ triúr thiar le n-a gcomharsa bhéal dorais

Téacs caighdeánach
bhí leathbhróg ar an triúr thiar lena gcomharsa béal dorais

Béarla
the three of them were biased in favour of their neighbour

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Teach agus baile, Teaghlach - muintir - pobal, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 138

Buntéacs
an bhfuil tórramh oraibh-sé a Shíle?

Téacs caighdeánach
an bhfuil tórramh oraibhse, a Shíle?

Béarla
will you be attending the funeral, Sheila ?

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Nath

Le Clapsholus

Leathanach 138

Buntéacs
sin a’ t-ól agat. Subháilce ó Dhia acht fanacht i mbun na measardhachta

Téacs caighdeánach
sin an t-ól agat. Suáilce ó Dhia ach fanacht i mbun na measarthachta

Béarla
that’s drink for you. A gift from God if taken in moderation

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Bia agus deoch, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Rann na Feirste

Leathanach 138

Buntéacs
bhéinn i mo sháith don tsaoghal

Téacs caighdeánach
bheinn i mo sháith don tsaol

Béarla
I would be well off

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 140

Buntéacs
nuair a bhí a chuid deánta aige

Téacs caighdeánach
nuair a bhí a chuid deánta aige

Béarla
when he had eaten

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Nath

An Bhratach

Leathanach 141

Buntéacs
beidh féirín aige

Téacs caighdeánach
beidh féirín aige

Béarla
he’ll have a ‘right one’ (for a wife)

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht

Gnéithe teanga
Meafar

Fallaing Shíoda

Leathanach 141

Buntéacs
nach bhfanfadh bean ar bith díomhaoin i rith a saoghail mar gheall ar fhear a raibh sí geallmhar air i n-a h-óige

Téacs caighdeánach
nach bhfanfadh bean ar bith díomhaoin i rith a saoil mar gheall ar fhear a raibh sí geallmhar air ina hóige

Béarla
that no woman would stay unmarried all her life because of a man she was fond of in her youth

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 141

Buntéacs
tú féin is do chúig phunta sgallta

Téacs caighdeánach
tú féin agus do chúig phunt scallta

Béarla
you and your miserable five pounds

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Grá – cleamhnas – rómánsaíocht, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 141

Buntéacs
baisteadh tuata

Téacs caighdeánach
baisteadh tuata

Béarla
a lay baptism

Téamaí
Reiligiún agus creideamh, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Rann na Feirste

Leathanach 142

Buntéacs
ar a thásg

Téacs caighdeánach
ar a thásc

Béarla
on the report of his death

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Bás - beatha - sláinte

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 142

Buntéacs
bíonn a’ ceithearn-coilleadh go minic aige

Téacs caighdeánach
bíonn an cheithearn choille go minic aige

Béarla
he often harbours the outlaw

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Dlí - ceartas - pionós, Iompar agus caidrimh, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 143

Buntéacs
a gnás féin ag gach tír agus ag gach dúithche

Téacs caighdeánach
a gnás féin ag gach tír agus ag gach dúiche

Béarla
when in Rome do as the Romans do, each to their own

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh, Taisteal agus imirce, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 144

Buntéacs
acht imtheacht comh luath agus bhí scaob air

Téacs caighdeánach
ach imeacht chomh luath agus a bhí scaob air

Béarla
but leave as soon as the first shovelful of earth was put on the grave

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Nath

Caisleáin Óir

Leathanach 144

Buntéacs
fear cáirdeach

Téacs caighdeánach
fear cairdeach

Béarla
a man who gave credit readily

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Obair agus ceardaíocht, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Caisleáin Óir

Leathanach 144

Buntéacs
ar an neamh-acara

Téacs caighdeánach
ar an neamhacra

Béarla
to be of independent means

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Tréithe daonna, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 144

Buntéacs
áirseoir

Téacs caighdeánach
báirseoir

Béarla
gamekeeper

Téamaí
Obair agus ceardaíocht, Cúinsí sóisialta, Stair

Gnéithe teanga
Focal aonair

Caisleáin Óir

Leathanach 145

Buntéacs
caileannógach ar na ballaí

Téacs caighdeánach
caileannógach ar na ballaí

Béarla
green scum on the walls

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Teach agus baile, Ainmhithe agus plandaí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 145

Buntéacs
i n-aimsir géibhinn,

Téacs caighdeánach
in aimsir ghéibhinn

Béarla
in difficult, needy, times

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Teach agus baile, Teaghlach - muintir - pobal, Aimsir agus am, Bás - beatha - sláinte, Mothúcháin, Obair agus ceardaíocht, Stair

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 145

Buntéacs
ní bhíonn scéal i bhfad dá reic

Téacs caighdeánach
ní bhíonn scéal i bhfad á reic

Béarla
it doesn’t take long for a story to spread

Téamaí
Béaloideas agus seanchas, Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Nath

An Bhratach

Leathanach 146

Buntéacs
bhí agam le bail bheag a chur ar ar Sheáinín sula dtéadh sé amach i lúb cuideachta

Téacs caighdeánach
bhí agam le bail bheag a chur ar ar Sheáinín sula dtéadh sé amach i lúb chuideachta

Béarla
I had to make Seáinín presentable before going to a gathering

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Éadaí

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

An Bhratach

Leathanach 146

Buntéacs
cuid na triúire de bhrachán

Téacs caighdeánach
cuid an triúir de bhrachán

Béarla
(enough) porridge for three

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teach agus baile, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 146

Buntéacs
réice gan tábhacht a chaith a shaoghal le drabhlás

Téacs caighdeánach
réice gan tábhacht a chaith a shaol le drabhlás

Béarla
a rake who never earned any money and spent his life carousing

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Tréithe daonna, Bia agus deoch, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 147

Buntéacs
agus ’chead aige treabhadh as a ruball féin

Téacs caighdeánach
agus de chead aige treabhadh as a eireaball féin

Béarla
and he can fend for himself

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Meafar, Nath, Samhail

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 147

Buntéacs
cómharsannaigh tnúthmhala

Téacs caighdeánach
comharsana tnúthacha

Béarla
envious neighbours

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Teaghlach - muintir - pobal, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 148

Buntéacs
tiocfaidh siad i dtír ar dhóigh éigin

Téacs caighdeánach
tiocfaidh siad i dtír ar dhóigh éigin

Béarla
they’ll get by somehow

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Bás - beatha - sláinte

Gnéithe teanga
Nath

An Bhratach

Leathanach 149

Buntéacs
ar sgáth a chéile mhaireas na daoine

Téacs caighdeánach
ar scáth a chéile a mhaireann na daoine

Béarla
people are social animals (depend on each other)

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Tréithe daonna, Teaghlach - muintir - pobal, Bás - beatha - sláinte, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Leathanach 149

Buntéacs
i do dhíomhaoineas

Téacs caighdeánach
i do dhíomhaointeas

Béarla
as an unmarried person

Téamaí
Cúinsí pearsanta, Cúinsí sóisialta, Grá – cleamhnas – rómánsaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 150

Buntéacs
ar shéala imeacht go hAlbain a d’fhág mé an baile

Téacs caighdeánach
ar shéala imeacht go hAlbain a d’fhág mé an baile

Béarla
I left home on the apparent intention of going to Scotland

Téamaí
Taisteal agus imirce, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 151

Buntéacs
ag brath oighre a dhéanamh de

Téacs caighdeánach
ag brath oidhre a dhéanamh de

Béarla
intending to make him an heir

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Teaghlach – muintir – pobal, Cúinsí sóisialta, Dlí - ceartas - pionós, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 152

Buntéacs
do shúil do mhargadh

Téacs caighdeánach
do shúil do mhargadh

Béarla
Buyer beware

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Le Clapsholus

Leathanach 152

Buntéacs
bhí lámh is focal eatorra

Téacs caighdeánach
bhí lámh is focal eatarthu

Béarla
they were engaged to be married

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Leathanach 152

Buntéacs
ag seilg gearrfhiadhach

Téacs caighdeánach
ag seilg giorriacha

Béarla
hunting hares

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh, Obair agus ceardaíocht, Caithimh aimsire – cluichí – spóirt

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 154

Buntéacs
ag cuartughadh éadálach

Téacs caighdeánach
ag cuardach éadála

Béarla
searching for flotsam

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Farraige, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 156

Buntéacs
go dtí go bhfuilmid ‘ár n-ealadha mhagaidh ag na bailte

Téacs caighdeánach
go dtí go bhfuil muid inár n-eala mhaghaidh ag na bailte

Béarla
until we are the laughing stock of the district

Téamaí
Teaghlach – muintir – pobal, Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh, Mothúcháin, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Nath

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 157

Buntéacs
‘dhéanfa mise teanga díbh

Téacs caighdeánach
déanfaidh mise teanga daoibh

Béarla
I will act as interpreter for you

Téamaí
Taisteal agus imirce, Oideachas, Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Úna Bhán

Leathanach 158

Buntéacs
faoin chrann smola

Téacs caighdeánach
faoin chrann smola

Béarla
blighted, cursed; under corrupting or pernicious influence

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Stair

Gnéithe teanga
Nath

Le Clapsholus

Leathanach 161

Buntéacs
is mairg nach saothruigheann a’ baile

Téacs caighdeánach
is mairg nach saothraíonn an baile

Béarla
it is a pity you can’t earn a living at home

Téamaí
Taisteal agus imirce, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Teach agus baile, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 161

Buntéacs
i riocht a chéile a ithe

Téacs caighdeánach
i riocht a chéile a ithe

Béarla
on the point of cannibalism

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Bás - beatha - sláinte, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 162

Buntéacs
a bheith ina sciath chosanta

Téacs caighdeánach
a bheith ina sciath chosanta

Béarla
to be a protective shield

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Bás - beatha - sláinte, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Leathanach 163

Buntéacs
meas bacaigh a thabhairt ar...

Téacs caighdeánach
meas bacaigh a thabhairt ar...

Béarla
to treat s.o. like a beggar

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead – maoin – gnó, Iompar agus caidrimh, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Nath, Meafar

Le Clapsholus

Leathanach 164

Buntéacs
Is lugha ná frígh máthair chointinne.

Téacs caighdeánach
Is lú ná fríd máthair na cointinne

Béarla
it doesn’t take much to start a quarrel, a small spark kindles a large fire

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 164

Buntéacs
ní bhfuighidh fear ar bith mo níghean-sa acht an fear a shaothróchas a cuid díthe

Téacs caighdeánach
ní bhfaighidh fear ar bith m’iníonsa ach an fear a shaothrós a cuid di

Béarla
no man will get my daughter other than the man who provides for her

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht, Tréithe daonna, Teach agus baile, Teaghlach - muintir - pobal, Bia agus deoch, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

An Seanteach

Leathanach 164

Buntéacs
is olc a’ margadh bhriseas beirt

Téacs caighdeánach
is olc an margadh a bhriseann beirt

Béarla
it is a poor bargain which ruins both parties

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Úna Bhán

Leathanach 164

Buntéacs
bean de dhuine is de dhaoinibh

Téacs caighdeánach
bean de dhuine is de dhaoine

Béarla
a woman of fine stock

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal

Gnéithe teanga
Nath

Rann na Feirste

Leathanach 166

Buntéacs
chuir sé na ribhínigh thaire ’na gcoimheád

Téacs caighdeánach
chuir sé na ribhínigh thar a gcoimheád

Béarla
he took the revenue men by surprise

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Rann na Feirste

Leathanach 166

Buntéacs
shín a’ tóir

Téacs caighdeánach
shín an tóir

Béarla
the chase began

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 166

Buntéacs
is mairg nach saothruigheann a’ baile

Téacs caighdeánach
is mairg nach saothraíonn an baile

Béarla
it’s a pity that we can’t earn a living at home

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht, Taisteal agus imirce, Talmhaíocht, Teach agus baile

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 166

Buntéacs
mheath an iascaireacht

Téacs caighdeánach
mheath an iascaireacht

Béarla
the fishing went into decline

Téamaí
Obair agus ceardaíocht, Airgead – maoin – gnó, Bia agus deoch, Cúinsí sóisialta, Farraige, Seoltóireacht agus bádóireacht, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 167

Buntéacs
Nach minic a chuala muid ariamh go mbíonn daoine agus dúithchí do réir a chéile

Téacs caighdeánach
Nach minic a chuala muid riamh go mbíonn daoine agus dúichí de réir a chéile

Béarla
haven’t we often heard that people are products of their own environment

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Teach agus baile, Teaghlach - muintir - pobal, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Bás - beatha - sláinte

Gnéithe teanga
Meafar

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 170

Buntéacs
cá bhfuil mar chúiteóchas mé é

Téacs caighdeánach
cá bhfuil mar a chúiteos mé é

Béarla
how will I pay him back him

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 170

Buntéacs
rud beag ní ba síodamhla

Téacs caighdeánach
rud beag ní ba shíodúla

Béarla
a little more courteous

Téamaí
Tréithe daonna, Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 171

Buntéacs
slúistí

Téacs caighdeánach
slúistí

Béarla
layabouts, idlers,

Téamaí
Oideachas, Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Tréithe daonna, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Focal aonair

Leathanach 171

Buntéacs
aindeise

Téacs caighdeánach
ainnise

Béarla
misery, poverty

Téamaí
Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Focal aonair

Rann na Feirste

Leathanach 172

Buntéacs
nach rabh aca acht cunamar gránda

Téacs caighdeánach
nach raibh acu ach conamar gránna

Béarla
who only had an smattering (of English)

Téamaí
Oideachas, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Rann na Feirste

Leathanach 172

Buntéacs
seirbhísigh na daoirse

Téacs caighdeánach
seirbhísigh na daoirse

Béarla
the servants of slavery, oppression

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Dlí, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 173

Buntéacs
bhéarfadh sí an tsúil aniar ag Éirinn

Téacs caighdeánach
bhéarfadh sí an tsúil aniar ag Éirinn

Béarla
she'd enable Ireland to look forward with confidence

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 173

Buntéacs
gaifte seóinín

Téacs caighdeánach
scata Seoiníní

Béarla
crowd of uncle Toms, yes men (to British rule)

Téamaí
Stair, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Bhratach

Leathanach 174

Buntéacs
Bíonn dreach caithte i gcómhnuidhe ar dhaoinibh ciothramacha

Téacs caighdeánach
Bíonn dreach caite i gcónaí ar dhaoine cithréimeacha

Béarla
People with a disability always have a worn-out appearance

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Bás - beatha - sláinte, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 176

Buntéacs
Cé chuirfimid faoi?

Téacs caighdeánach
Cé a chuirfidh muid faoi?

Béarla
who will we get to sponsor him, act as godparent

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Meafar, Nath, Samhail

Leathanach 176

Buntéacs
ag coinneáil muirínighe is bláithche linn

Téacs caighdeánach
ag coinneáil muiríní agus bláthaí linn

Béarla
keeping us supplied with thatching grass and buttermilk

Téamaí
Teach agus baile, Airgead – maoin – gnó, Bia agus deoch, Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Le Clapsholus

Leathanach 177

Buntéacs
níor nídh liom ariamh suidhe i dteach gan teinidh

Téacs caighdeánach
níor ní liom riamh suí i dteach gan tine

Béarla
I never cared much for sitting in a house without a fire

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teach agus baile, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Le Clapsholus

Leathanach 177

Buntéacs
rud uaighneach teallach gan teinidh

Téacs caighdeánach
rud uaigneach teallach gan tine

Béarla
a cold hearth is a lonely thing

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teach agus baile, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Leathanach 177

Buntéacs
chuaigh againn teach a fhagháil

Téacs caighdeánach
chuaigh againn teach a fháil

Béarla
we succeeded in getting a house

Téamaí
Teach agus baile, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 177

Buntéacs
nár réidhigh nóta chúig bpunta a dholaidh

Téacs caighdeánach
nár réitigh nóta cúig phunt a dhola

Béarla
that a five pound note didn’t clear his debt

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí pearsanta, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

An Seanteach

Leathanach 178/9

Buntéacs
ionracas os cionn margaidh

Téacs caighdeánach
ionracas os cionn margaidh

Béarla
honesty above bargaining

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 180

Buntéacs
...a bhrisfeas na céadlongaidh,

Téacs caighdeánach
... a bhrisfeas na céalacain

Béarla
which will break one’s fast, which will serve as breakfast

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Nath

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 181

Buntéacs
barra na bpreátaí smolta go dtí na cnámha

Téacs caighdeánach
barra na bprátaí smolta go dtí na cnámha

Béarla
And the potato crops blighted to the root

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Talmhaíocht, Bia agus deoch, Stair

Gnéithe teanga
Meafar, Nath, Samhail

Le Clapsholus

Leathanach 183

Buntéacs
cuairt ghearr is a dhéanamh go h-annamh

Téacs caighdeánach
cuairt ghearr is a dhéanamh go hannamh

Béarla
do not outstay your welcome

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Teach agus baile, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 183

Buntéacs
fad is bheadh cuid na ranna ag an chómharsain

Téacs caighdeánach
fad is a bheadh cuid na roinnte ag an chomharsa

Béarla
as long as the neighbours have enough to go around

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Teach agus baile, Teaghlach - muintir - pobal, Bás - beatha - sláinte, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Nath

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 183

Buntéacs
coisgidh cruadhtan féile

Téacs caighdeánach
coisceann cruatan féile

Béarla
hardship prevents generosity

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Teach agus baile, Teaghlach - muintir - pobal, Bás - beatha - sláinte, Bia agus deoch, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 184

Buntéacs
cheannuigh muintir a’ bhaile tarbh i gcomhar

Téacs caighdeánach
cheannaigh muintir an bhaile tarbh i gcomhar

Béarla
the town-folk co-operated in sharing the cost of a bull

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Ainmhithe agus plandaí, Talmhaíocht, Teaghlach – muintir – pobal

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 185

Buntéacs
báithtear máirneálaigh, marbhthar saighdiúirí, agus gheibh mná bás le linn cloinne. ní fhuil neart ar na rudaí sin

Téacs caighdeánach
báitear mairnéalaigh, maraítear saighdiúirí, agus faigheann mná bás le linn clainne. Níl neart ar na rudaí sin

Béarla
Sailors drown, soldiers are killed, women die during childbirth. Those things can’t be helped.

Téamaí
Míleata, Bás – beatha – sláinte, Cúinsí sóisialta, Teaghlach – muintir – pobal

Gnéithe teanga
Sofhriotal, Meafar

Leathanach 186

Buntéacs
b’fhada liom nó go dtéighinn isteach arais go bhfuighinn oidhche eile sgéalaidheacht

Téacs caighdeánach
b’fhada liom nó go dtéinn isteach ar ais go bhfaighinn oíche eile scéalaíochta

Béarla
I couldn’t wait to go back for another night of storytelling

Téamaí
Béaloideas agus seanchas, Caithimh aimsire – cluichí – spóirt, Ceol agus filíocht, Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh, Teach agus baile, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 188

Buntéacs
páipear gearrthach a léigheadh

Téacs caighdeánach
páipéar gearrtha a léamh

Béarla
to read a rates bill

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Dlí - ceartas - pionós

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 189

Buntéacs
chonnaic sí an chneadh a bhí ar Ros na bhFeannóg. Agus bhí an ceirín a’ faibhreadh i n-a h-intinn

Téacs caighdeánach
chonaic sí an chneá a bhí ar Ros na bhFeannóg. Agus bhí an ceirín ag fabhrú ina h-intinn

Béarla
she saw what was ailing R na bhF and the remedy was forming in her mind.

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead – maoin – gnó, Mothúcháin, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Le Clapsholus

Leathanach 190

Buntéacs
tá Éirinn tréighte aca agus ní bhfuil siad clóidhte le h-Albain

Téacs caighdeánach
Tá Éire tréigthe acu agus níl siad clóite le hAlbain

Béarla
they have deserted Ireland and they are not acclimatised to Scotland

Téamaí
Taisteal agus imirce, Cúinsí sóisialta, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Aimsir agus am, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 190

Buntéacs
min bhuí

Téacs caighdeánach
min bhuí

Béarla
Indian meal

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Talmhaíocht, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Bia agus deoch, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Le Clapsholus

Leathanach 192

Buntéacs
bhí fear eile daithte ag Mághnus Ó Domhnaill dá nighin

Téacs caighdeánach
bhí fear eile daite ag Mánus Ó Domhnaill dá iníon

Béarla
Maghnus Ó Dómhnaill had another man in mind for his daughter

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 192

Buntéacs
i gcead dá chóta

Téacs caighdeánach
i gcead dá chóta

Béarla
with all due respect to his cloth (an sagart)

Téamaí
Reiligiún agus creideamh, Cúinsí sóisialta, Éadaí, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Meafar, Nath, Samhail

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 193

Buntéacs
caidé an chomaoin a bhí le h-íoc agat linn?

Téacs caighdeánach
cad é an chomaoin a bhí le híoc agat linn?

Béarla
what obligation/debt do you have to repay us?

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Úna Bhán

Leathanach 195

Buntéacs
Sin na fir agat. Aon chioth amháin a fhliuch an t-iomlán acu

Téacs caighdeánach
Sin na fir agat. Aon chith amháin a d’fhliuch an t-iomlán acu

Béarla
That’s men for you. They are all tarred with the same brush

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna

Gnéithe teanga
Meafar

Leathanach 195

Buntéacs
… a bheith in ardréim

Téacs caighdeánach
… a bheith in ardréim

Béarla
to hold sway, supremacy, in exalted station, holding supreme power

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Dlí - ceartas - pionós, Míleata, Dlí - ceartas - pionós, Stair, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 196

Buntéacs
tús lae a fhreastal

Téacs caighdeánach
tús lae a fhreastal

Béarla
to get an early start

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Aimsir agus am, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 197

Buntéacs
dannardhacht

Téacs caighdeánach
danarthacht

Béarla
cruelty, tyranny,

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Focal aonair

An Seanteach

Leathanach 201

Buntéacs
geas a choilleadh

Téacs caighdeánach
geis a choilleadh

Béarla
to violate a taboo

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Béaloideas agus seanchas

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 201

Buntéacs
sgrublach a’ bhaile

Téacs caighdeánach
scroblach an bhaile

Béarla
the local riff-raff, rabble

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh, Teach agus baile, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Nath

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 203

Buntéacs
i ndiaidh do mhac a fhágáil sa tsean-bhaile

Téacs caighdeánach
i ndiaidh do mhac a fhágáil sa tseanbhaile

Béarla
After burying your son

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal, Bás - beatha - sláinte, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Meafar, Nath, Samhail

Leathanach 203

Buntéacs
..Banba a’ musgladh a misnighe!

Téacs caighdeánach
Banbha ag múscailt a misnigh!

Béarla
Ireland stirring its courage!

Téamaí
Béaloideas agus seanchas, Cúinsí sóisialta, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Rann na Feirste

Leathanach 204

Buntéacs
trasna na Maoile

Téacs caighdeánach
trasna na Maoile

Béarla
across the Moyle Straits between Antrim and Scotland

Téamaí
Taisteal agus imirce, Cúinsí sóisialta, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Farraige, Obair agus ceardaíocht, Seoltóireacht agus bádóireacht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Le Clapsholus

Leathanach 205

Buntéacs
agus go ndeárnadh leath-ól ar a’ chuid eile

Téacs caighdeánach
agus go ndearnadh leithcheal ar an chuid eile

Béarla
and the rest of them were treated poorly

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 205

Buntéacs
go raibh im ar uachtar agus mil ar luachair i Meiriceá

Téacs caighdeánach
go raibh im ar uachtar agus mil ar luachair i Meiriceá

Béarla
America was the land of milk and honey

Téamaí
Taisteal agus imirce, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Tíreolaíocht - tírdhreach - áit, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Samhail

Leathanach 205

Buntéacs
ina shuidhe go te

Téacs caighdeánach
ina shuí go te

Béarla
well off

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Nath, Samhail

Leathanach 206

Buntéacs
go gcuirthidhe an drong mhalluighthe seo faoi shlait

Téacs caighdeánach
go gcuirfí an drong mhallaithe seo faoi shlat

Béarla
that this dreadful mob may be brought to heel

Téamaí
Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 206

Buntéacs
Ní fiú aon deor amháin fhola ’Sacsa nuadh darab ainm Éire,’ is cuma caidé an tsaoirse a bheadh aicí. Nach millteanach a’ rud é go bhfuil muinntir na h-Éireann fuar-bhruithte i dteangaidh agus i seanchas a gcinidh.

Téacs caighdeánach
Ní fiú aon deoir amháin fola ‘Sasana nua darb ainm Éire,’ is cuma cad é an tsaoirse a bheadh aici. Nach millteanach an rud é go bhfuil muintir na hÉireann fuarbhruite i dteanga agus seanchas a gcine.

Béarla
A “new England called Ireland” is not worth one drop of blood no matter what kind of freedom she has. Isn’t it terrible that the Irish race are indifferent to their own language and culture.

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Dlí - ceartas - pionós

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch, Sofhriotal

An Seanteach

Leathanach 207

Buntéacs
ní thiocfa sé choidhche ’un cineáil

Téacs caighdeánach
ní thiocfaidh sé choíche chun cineáil

Béarla
it will never flourish, mature

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Tréithe daonna, Talmhaíocht, Bás - beatha - sláinte

Gnéithe teanga
Nath

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 208

Buntéacs
ar an anfhás

Téacs caighdeánach
ar an anás

Béarla
to be destitute

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Bás - beatha - sláinte, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Úna Bhán

Leathanach 208

Buntéacs
sin a’ rud a chuirfeas ar mo bhonnaí mé

Téacs caighdeánach
sin an rud a chuirfidh ar mo bhoinn mé

Béarla
that’s the thing that will set me up in life, give me a good start

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Meafar, Nath

Leathanach 208

Buntéacs
ba ghoirid go raibh ciall cheannuighthe aca

Téacs caighdeánach
ba ghairid go raibh ciall cheannaithe acu

Béarla
they we not long learning their lesson

Téamaí
Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Nath

Rann na Feirste

Leathanach 210

Buntéacs
is beo neach i ndiaidh a bhuailte acht nach beo i ndiaidh a chánta

Téacs caighdeánach
is beo neach i ndiaidh a bhuailte ach nach beo i ndiaidh a chánta

Béarla
words cut more than swords

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Rann na Feirste

Leathanach 210

Buntéacs
pearsa eaglasaigh

Téacs caighdeánach
pearsa eaglasta

Béarla
person associated with the Church

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 212

Buntéacs
ní raibh iarraidh ar bith aca ar na tincleóirí

Téacs caighdeánach
ní raibh iarraidh ar bith acu ar na tincéirí

Béarla
they had no time for the travellers

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Mothúcháin, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 214

Buntéacs
bhí siad i n-a mbráighe mur’ beith thú

Téacs caighdeánach
bhí siad ina mbránna murab é thú

Béarla
they were prisoners but for you

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Dlí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Úna Bhán

Leathanach 215

Buntéacs
ar an bhlár fholamh

Téacs caighdeánach
ar an bhlár fholamh

Béarla
destitute

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó

Gnéithe teanga
Meafar

Ó Neamh go h-Árainn

Leathanach 218

Buntéacs
gur ó ríghthe a shíolruigh sé

Téacs caighdeánach
gur ó ríthe a shíolraigh sé

Béarla
that he was descended from kings

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal, Aimsir agus am, Béaloideas agus seanchas, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 232

Buntéacs
(a bheith) i n-ainriocht

Téacs caighdeánach
(a bheith) in ainriocht

Béarla
(to be) in a dilapidated, wretched condition

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 233

Buntéacs
aigse a fháil dúinn sa chíos

Téacs caighdeánach
laigse a fháil dúinn sa chíos

Béarla
to get us a reduction in rent

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Teach agus baile

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 234

Buntéacs
Bhí aithne agam-sa is agat-sa ar a chéile i n-ár n-aontumha

Téacs caighdeánach
Bhí aithne agamsa is agatsa ar a chéile in ár n-aontumha

Béarla
We knew each other before we were married

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 239

Buntéacs
a’ saothrughadh a gcodach as allus a malacha.

Téacs caighdeánach
ag saothrú a gcoda as allas a malaí.

Béarla
earning their keep by the sweat of their brow.

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Baill choirp, Bás - beatha - sláinte, Bia agus deoch, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Meafar, Nath, Samhail

Úna Bhán

Leathanach 239

Buntéacs
go dtaradh an lá a mbeadh sí ar a’ neamh-acara

Téacs caighdeánach
go dtige an lá a mbeadh sí ar an neamhacra

Béarla
till the day when she would be of independent means

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Úna Bhán

Leathanach 240

Buntéacs
b’ionann is gaduidheacht a ghabháil ar a bhéalaibh

Téacs caighdeánach
b’ionann is gadaíocht a ghabháil ar bhéala duine

Béarla
outbidding s.o. was regarded as theft

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Le Clapsholus

Leathanach 245

Buntéacs
geanamach

Téacs caighdeánach
geanmnach

Béarla
chaste person

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Focal aonair

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 247

Buntéacs
caidé an leath-ól a rinneadh orthu ?

Téacs caighdeánach
cad é an leithcheal a rinneadh orthu?

Béarla
how were they treated badly?

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 248

Buntéacs
balcaisí an oibridhe

Téacs caighdeánach
balcaisí an oibrí

Béarla
working man’s clothes

Téamaí
Éadaí, Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 250

Buntéacs
cróigeann

Téacs caighdeánach
gróigeán

Béarla
a small turf heap, footed turf

Téamaí
Ainmhithe agus plandaí, Cúinsí sóisialta, Talmhaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 254

Buntéacs
rinne siad muc shneachta

Téacs caighdeánach
rinne siad muc shneachta

Béarla
they made a snow train

Téamaí
Caithimh aimsire - cluichí - spóirt, Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Aimsir agus am

Gnéithe teanga
Meafar, Samhail

Leathanach 258

Buntéacs
sa smeach dheireannaigh

Téacs caighdeánach
… go raibh an Ghaeilge agus an náisiún sa smeach dheireanach

Béarla
… that the Irish langauge and the nation were at it’s last gasp, on their last legs

Téamaí
Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Nath, Samhail, Meafar

Leathanach 259

Buntéacs
tá an t-am a tógáil as a’ tsreathnughadh (an mhóin)

Téacs caighdeánach
tá an t-am a tógáil as an tsrathnú (an mhóin)

Béarla
it’s time to gather the spread out turf

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht, Talmhaíocht, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Le Clapsholus

Leathanach 261

Buntéacs
Tá mac agam atá a’ gabháil thar mo chómhairle

Téacs caighdeánach
Tá mac agam atá ag gabháil thar mo chomhairle

Béarla
I have a son who is ignoring my advice

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal

Gnéithe teanga
Nath

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 267

Buntéacs
go dteilgfear chun báis é

Téacs caighdeánach
go dteilgfear chun báis é

Béarla
that he will be condemned to death

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Dlí

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 268

Buntéacs
an-smacht allmhuireach

Téacs caighdeánach
ansmacht allúrach

Béarla
foreign domination

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 270

Buntéacs
na fágálaigh d’fhan sa bhaile

Téacs caighdeánach
na fágálaigh a d’fhan sa bhaile

Béarla
the laggards who stayed at home

Téamaí
Tréithe daonna, Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht, Taisteal agus imirce

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 270

Buntéacs
is cosamhail gur fíor nach mbíonn fial acht bocht

Téacs caighdeánach
is cosúil gur fíor nach mbíonn fial ach bocht

Béarla
it appears to be true that only the poor are generous

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 272

Buntéacs
sgreabán gortach

Téacs caighdeánach
screabán gortach

Béarla
stony barren land

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht, Talmhaíocht, Tíreolaíocht – tírdhreach – áit

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 273

Buntéacs
bhí mórán fear ar a’ bhealach mhór

Téacs caighdeánach
bhí mórán fear ar an bhealach mhór

Béarla
many men were unemployed

Téamaí
Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta, Obair agus ceardaíocht, Taisteal agus imirce

Gnéithe teanga
Samhail, Meafar

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 277

Buntéacs
bhí siúbhal maith ar eallach óg

Téacs caighdeánach
bhí siúl maith ar eallach óg

Béarla
there was good demand for young cattle

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Talmhaíocht, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 278

Buntéacs
sin mar chuir Róise an dlaoidheog mhullaigh ar a cuid Béarla i nGlasgó

Téacs caighdeánach
sin mar a chuir Róise an dlaóg mhullaigh ar a cuid Béarla i nGlaschú

Béarla
that’s how Róise polished up her English in Glasgow

Téamaí
Cúinsí pearsanta, Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh, Obair agus ceardaíocht, Oideachas, Taisteal agus imirce

Gnéithe teanga
Samhail, Meafar, Nath

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 280

Buntéacs
...agus í a’ cur bala ar a’ t-seomra

Téacs caighdeánach
...agus í ag cur bail ar an tseomra

Béarla
...tidying up the room

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Teach agus baile, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 282

Buntéacs
chaithfinnse seacht saol in aontumha sula bpósfainn fear nach mbeadh mo chroí is m’anam istigh ann

Téacs caighdeánach
chaithfinnse seacht saol in aontumha sula bpósfainn fear nach mbeadh mo chroí is m’anam istigh ann

Béarla
I’d spend seven lives celibate (unmarried) before I’d marry a man I didn’t love

Téamaí
Grá – cleamhnas – rómánsaíocht, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Nath, Meafar

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 285

Buntéacs
is luaithe thig girseach ‘un cineáil ná gasúr,

Téacs caighdeánach
is luaithe a thig girseach chun cineáil ná gasúr

Béarla
girls mature more quickly than boys

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Teaghlach - muintir - pobal, Aois

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 292

Buntéacs
go ndéanfaidhe leath-ól orainn

Téacs caighdeánach
go ndéanfaí leithcheal orainn

Béarla
that we'd be discriminated against, treated unfairly

Téamaí
Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh

Gnéithe teanga
Nath

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 293

Buntéacs
roithleach gan snámh

Téacs caighdeánach
roilleach gan snámh

Béarla
odd-man-out

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 296/7

Buntéacs
mar adeir a’ nathán, sgillidh fíon fírinne,

Téacs caighdeánach
mar a deir an nathán, scileann fíon fírinne

Béarla
wine in, truth out (in vino veritas)

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Tréithe daonna, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Leathanach 297

Buntéacs
ní rabh Éire riamh comh fághta is atá sí anois

Téacs caighdeánach
ní raibh Éire riamh chomh fágtha agus atá sí anois

Béarla
Ireland was never as forsaken, unfortunate as she is now

Téamaí
Aimsir agus am, Stair, Cúinsí sóisialta, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 298

Buntéacs
bhí sé rómhaith le bheith ina fhírinne

Téacs caighdeánach
bhí sé rómhaith le bheith ina fhírinne

Béarla
it was too good to be true

Téamaí
Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 298

Buntéacs
fáscadh éadaigh

Téacs caighdeánach
fáscadh éadaigh

Béarla
wringing clothes (to dry them)

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Éadaí, Iompar agus caidrimh, Obair agus ceardaíocht, Teach agus baile

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 298

Buntéacs
caithfimid a dhul i muinighin ár ndúthchais

Téacs caighdeánach
caithfidh muid a dhul i muinín ár ndúchais

Béarla
we have to put our faith in our native heritage

Téamaí
Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Cúinsí sóisialta, Gaois - comhairle - eolas, Mothúcháin, Stair

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 298

Buntéacs
gan féacháil le haithris a dhéanamh ar thír ar bith

Téacs caighdeánach
… agus gan féachaint le haithris a dhéanamh ar thír ar bith

Béarla
… and not attempt to mimic any country

Téamaí
Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún, Cúinsí sóisialta, Gaois - comhairle - eolas

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 308

Buntéacs
Má’s maith leat do cháineadh pós, má’s maith leat do mholadh fagh bás,

Téacs caighdeánach
Más maith leat do cháineadh pós, más maith leat do mholadh faigh bás,

Béarla
marry and you will be reviled but die and you will be extolled,

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Grá - cleamhnas - rómánsaíocht, Mothúcháin, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 312

Buntéacs
chuir sí an baile ‘un sioparnaighe

Téacs caighdeánach
chuir sí an baile chun siobarnaí

Béarla
she has the town in a fix, confused

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Iompar agus caidrimh, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 321

Buntéacs
is beag a’ rud nach fearr ‘ná bheith folamh,

Téacs caighdeánach
is beag an rud nach fearr ná a bheith folamh,

Béarla
there’s not much worse than having nothing

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Bás - beatha - sláinte

Gnéithe teanga
Nath

Leathanach 322

Buntéacs
is fiú do dhuine bheith bocht acht ní fiú do dhuine bheith truaillidhe

Téacs caighdeánach
is fiú do dhuine a bheith bocht ach ní fiú do dhuine a bheith truaillí

Béarla
poverty is no disgrace but miserliness is

Téamaí
Gaois - comhairle - eolas, Airgead – maoin – gnó, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Seanfhocal

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 325

Buntéacs
do lámh i mbéal a’ mhadaidh

Téacs caighdeánach
do lámh i mbéal an mhadaidh

Béarla
in a tight spot, to be in the lion’s mouth

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Nath

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 326

Buntéacs
mil ar chuiseógaigh a bheith agat

Téacs caighdeánach
mil ar chuiseogach a bheith agat

Béarla
to lead an idyllic existence

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Airgead - maoin - gnó, Bia agus deoch

Gnéithe teanga
Meafar, Samhail

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 326

Buntéacs
fear gearrthach

Téacs caighdeánach
fear gearrthacha

Béarla
rates collector

Téamaí
Airgead - maoin - gnó, Cúinsí sóisialta, Dlí, Obair agus ceardaíocht

Gnéithe teanga
Focal aonair

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 339

Buntéacs
Séimidh an chéad duine de’n bheirt a thoisigh dh’éirghe clóidhte le Meiriceá

Téacs caighdeánach
Séimí an chéad duine den bheirt a thosaigh a a éirí clóite le Meiriceá

Béarla
Séimí was the first to get used to America

Téamaí
Taisteal agus imirce, Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Mothúcháin

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 339

Buntéacs
i n-órd aca seo nach labhaireann le chéile

Téacs caighdeánach
in ord acu seo nach labhraíonn le chéile

Béarla
in one of those (religious) orders who take a vow of silence

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 342

Buntéacs
féach líonadh den tobac seo

Téacs caighdeánach
féach líonadh den tobac seo

Béarla
try a fill of this tobacco

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Ó Mhuir Go Sliabh

Leathanach 351

Buntéacs
d’imtheóchadh sé as maoidheamh

Téacs caighdeánach
d’imeodh sé as maíomh

Béarla
he would bring disgrace on himself (and his family)

Téamaí
Iompar agus caidrimh, Cúinsí sóisialta, Teaghlach - muintir - pobal

Gnéithe teanga
Nath

Tarngaireacht Mhiseóige

Leathanach 361

Buntéacs
acht níor h-órduigheadh séan iomlán d’aonduine ar a t-saoghal seo

Téacs caighdeánach
ach níor ordaíodh séan iomlán d’aon duine ar an tsaol seo

Béarla
no one should expect total happiness in this life

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Mothúcháin, Reiligiún agus creideamh

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 387

Buntéacs
crublach na gcúl-shráideann a rinne a shaidhbhreas i dtoibinne le linn a’ chogaidh

Téacs caighdeánach
scroblach na gcúlsráideanna a rinne a saibhreas i dtoibinne le linn an chogaidh

Béarla
backstreet rabble who made an overnight fortune during the war

Téamaí
Cúinsí sóisialta, Airgead – maoin – gnó, Stair, Míleata, Polaitíocht - rialtas - tír/náisiún

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Leathanach 388

Buntéacs
ba de iaruaibh Éireannach í

Téacs caighdeánach
ba d’iaróibh Éireannach í

Béarla
she was of Irish descent

Téamaí
Aois, Taisteal agus imirce, Teaghlach – muintir – pobal, Cúinsí sóisialta

Gnéithe teanga
Frása suntasach teangeolaíoch

Na Leabhair

Na Leabhair